tag:blogger.com,1999:blog-355060352024-03-14T20:37:31.020+01:00In den vroolijken hermeneutlogophilialiaFabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.comBlogger589125tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-57321998191649288332024-02-26T16:57:00.025+01:002024-03-07T18:42:09.657+01:00Een oude geschiedenis<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7RKJjI_kJCHa2b9jA-fCWNexzg7YHXZ_9RxopEeUuTbtOixsb4DwWrjvhXWvLsKu4u5gMDHiLHeNC87AkAZYUrHMMTqn6LUsv8bVdQg-2XpDPvyam0VgNV-TN5bHJW3Ozkm9mI5FU7E_qTMMUuNFsFF5wZuM3965_FXvSEE4fyw_TqY0WNig/s1080/Zikken%201969.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1080" data-original-width="675" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7RKJjI_kJCHa2b9jA-fCWNexzg7YHXZ_9RxopEeUuTbtOixsb4DwWrjvhXWvLsKu4u5gMDHiLHeNC87AkAZYUrHMMTqn6LUsv8bVdQg-2XpDPvyam0VgNV-TN5bHJW3Ozkm9mI5FU7E_qTMMUuNFsFF5wZuM3965_FXvSEE4fyw_TqY0WNig/w125-h200/Zikken%201969.jpg" width="125" /></a></div><p style="text-align: justify;">Om redenen die hier niet van belang zijn lees ik momenteel <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i> (1969) van Aya Zikken (1919-2013), een auteur die ik, toen ik dit boek op straat vond, waarschijnlijk alleen van naam kende uit een bijzin in de literatuurgeschiedenis, een zin in de trant van: 'Verder moet ook nog genoemd worden [...]' of iets vergelijkbaar denigrerends waar Lodewick een kei in was, dezelfde Lodewick met de vele voorletters die niet meer in mijn boekenkast figureert omdat hij vooral literatuur opsomde in plaats van er de geschiedenis van te schrijven.</p><p></p><p style="text-align: justify;">Nu ik het nakijk in wat er wel nog in de huisbieb staat, zie ik dat Ton Anbeek met geen woord rept over Zikken in <i>Geschiedenis van de literatuur in Nederland, 1885-1985</i> (5e, herz. dr. 1999, oorspr. 1990). Ook Thomas Vaessens heeft in <i>Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur</i> (2013) zelfs geen bijzin voor Zikken gereserveerd, evenmin in het aanpalende boek <i>Literatuur in de wereld. Handboek moderne letterkunde </i>(2013), geredigeerd door Jan Rock, Gaston Franssen en Femke Essink. Eerder in de geschiedenis van de literatuurgeschiedenis was er geen plaats voor haar in <i>Twee eeuwen literatuurgeschiedenis. Poëticale opvattingen in de Nederlandse literatuur</i> (1986), geredigeerd door G.J. van Bork en N. Laan. En in (het register van) <i>Literatuur en moderniteit in Nederland 1840-1990 </i>(1996) van Frans Ruiter en Wilbert Smulders is er tussen, nota bene, 'Zangeres zonder Naam, De' en 'Zola, Emile' alleen een regel ingeruimd voor de socioloog 'Zijderveld, A.C.' Ook in de door Erica van Boven en Mary Kemperink bewerkte tekst van de heer J.M.J. Sicking, uitgegeven onder de titel <i>Literatuur van de moderne tijd. Nederlandse en Vlaamse letterkunde in de negentiende en twintigste eeuw</i> (2006), ontbreekt Zikken volledig.</p><p style="text-align: justify;">Dat ik Zikken toch kende van naam, dank ik kennelijk aan Hugo Brems.* In <i>Altijd weer vogels die nesten beginnen. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1945-2005</i> (2006) noemt hij haar op maar liefst vijf plaatsen. Bij nadere inspectie slaat mij echter de twijfel om het hart, want in hoofdstuk 5, onder het kopje 'Vrouwelijke schrijvers', heeft hij Zikken verstopt in een opsomming van 'oudere en jonge debutanten' uit de periode 1955-1965; de schrijfster, voeg ik eraan toe, debuteerde in 1953 met <i>Het godsgeschenk onbegrepen</i>, en kan dus met haar toenmalige 34 jaar zowel een 'oudere' als een 'jonge' debutante heten; de kenners discussiëren er, bijna twintig jaar later, waarschijnlijk nog steeds over.</p><p style="text-align: justify;">Vervolgens verdwijnt Zikken onder de pen van Brems in een andere opsomming, ingeluid met: 'Opmerkelijk is het relatief grote aandeel van schrijfsters met een Indische achtergrond' (175). Net als leeftijd, is ook achtergrond, voor zover die al relevant is, relatief. Hoe opmerkelijk zoiets is, staat natuurlijk ook nog te bezien. En de vaklui, zij kibbelden voort.</p><p style="text-align: justify;">Daarna dient Zikken met <i>Als wij groot zijn, dàn misschien</i> (1954), waar Brems verder geen enkel woord aan vuil maakt, als een van de vele opgesomde voorbeelden van experimenten met de romanvorm na 1945; het gaat daarbij om, let goed op: 'wisselingen van perspectief in het algemeen', overigens maar een van de 'tientallen voorbeelden [...] van romans waarin los wordt omgesprongen met de conventies van het genre.' Juju, het ging er ruig aan toe in die dagen!</p><p style="text-align: justify;">Maar vergis je niet: 'die experimenten [bleven] in veruit de meeste gevallen ondergeschikt [...] aan het fundamenteel realistische romanproject waarbinnen zij functioneerden.' Reden genoeg voor Brems om hier resoluut historische planken te zagen van dik literair hout en gedurende meerdere bladzijden in te gaan op het werk van Louis Paul Boon, dat 'een belangrijke uitzondering op deze algemene tendens' vormt. (190)</p><p style="text-align: justify;">Op bladzijde 434, in hoofdstuk 9, doemt Zikken weer op in de dikke Brems-van-de-Taalunie, nu onder het kopje 'Indisch-Nederlandse auteurs van de tweede generatie', een generatie waar zij evident <i>niet</i> toe behoort. Brems noemt haar daar alleen in een inleidende alinea waarin hij stelt dat '[r]ond 1975 [...] een hoofdstuk van de Oost-Indische letteren definitief [<i>leek</i>] te worden afgesloten' (<i>quod non</i>, natuurlijk, voor de goede verstaander), wat onder meer zou blijken uit: de bekroning van het werk van Zikken met de Marianne Philips-prijs.</p><p style="text-align: justify;">En dat was het dan weer voor de schrijfster met haar opmerkelijke Indische of Oost-Indische achtergrond. U moet van die prijs weten, ik zeg het er maar bij want Brems verzuimt het, dat er alleen auteurs voor in aanmerking kwamen 'vanaf vijftig jaar die nog steeds creatief waren maar wier werk enigszins op de achtergrond was geraakt of dreigde te raken' (aldus Wikipedia). Dat, kan Brems gedacht hebben, is ook best wel een soort opmerkelijke achtergrond.</p><p style="text-align: justify;">Tegen het einde van Brems' geschiedverhaal mag Zikken toch nog één keer het aanminnelijke kopje even opsteken; dat gebeurt traditiegetrouw in een opsomming, deze keer ter illustratie van 'de plotselinge heropleving van [het] "stiefkind van de literatuur"', het reisverhaal. Welk verhaal van Zikken? Geen idee. Brems noemt er geen. Zoek dat, lieve lezer, zelf maar uit.</p><p style="text-align: justify;">--</p><p style="text-align: justify;">Tot zover Aya Zikken als schimmige figurant in opsommingen van literaire stiefkinderachtigheden maar vooral als onzichtbare ster in de duisternis van de (mannelijke) literatuurgeschiedenis, althans voor zover die mijn huidige boekenkast bereikt heeft en er behouden is gebleven. Dat is natuurlijk niet <i>de</i> literatuurgeschiedenis, maar wel het instrumentarium waarmee ik, met mijn collega's, decennialang studenten heb trachten te verlichten. Schaamte komt al sinds de tijd van Adam te laat.</p><p style="text-align: justify;">Iets olijker en lichter was de situatie van Zikken in 1969, toen de recensies verschenen van <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i>. LiteRom noemt er vijf, waarvan er maar liefst vier geschreven zijn door vrouwelijke recensenten: Nel Noordzij in de <i>Telegraaf</i>, Margaretha Ferguson in <i>Het vaderland</i>, Ellen Hermens in <i>Nieuw Utrechts dagblad</i> en J. Polak-Siliava in <i>NRC-Handelsblad</i>; die ene mannelijke recensent heet, heel leep, Anne, het is de man Wadman, schrijvend in de <i>Leeuwarder courant</i>. </p><p style="text-align: justify;">Polak-Siliava noemt het boek, met enige tegenzin lijkt het, 'hier en daar niet onaardig, meestal onnozel en onbenullig, soms ook een tikkeltje vals.' Hermens noemt het geen meesterwerk. Ferguson <span face=""Dover Sans Text-Web"" style="background-color: white; font-size: 18px; text-align: left;">–</span> ooit, net als Haasse, klasgenote van Zikken <span face=""Dover Sans Text-Web"" style="background-color: white; font-size: 18px; text-align: left;">–</span> noemt Zikken een 'produktieve, zichzelf steeds vernieuwende schrijfster' die in dit werk even een pas op de plaats maakt. Noordzij ziet het onderhavige werk van Zikken als:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">een zowel baldadige als diepzinnige autobiografie, die bestaat uit polemieken, beschouwingen, herinneringen, losse notities, een geestig-ondeugend vervolgverhaal en, voor het eerst, gedichten. Men komt er de schrijfster in tegen, zoals zij bekend werd in haar overige werk: intelligent, licht ironisch, totaal onburgerlijk, mild en geestig, en als kosmopoliet.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Ik ken dat overige werk van Zikken niet, maar <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i> vind ik een intelligente, licht ironische, bij vlagen stevig onburgerlijke, milde, geestige, smakelijke, literaire ratatouille van dagboek, herinneringen, overpeinzingen, gedichten en korte verhalen, met enkele uitschieters naar wat al te flodderig geoudehoer. Parallel lees ik nu, maar dit terzijde, <i>The Friend</i> van Sigrid Nunez (2018), dat een serieuze roman is, maar net als dit boek van Zikken een aangenaam literair mozaïek, gemaakt door een schrijfster die van schrijven weet.</p><p style="text-align: justify;">*<span style="font-size: x-small;">Altijd weer mannen die literatuurgeschiedenis schrijven? <i>Nederlandse literatuur, een geschiedenis</i> (1993), onder redactie van M.A. Schenkeveld-van der Dussen, ben ik <i>media vita</i> of iets later helaas kwijt geraakt. Maar in de bibliotheek van Arnhem, Rozet, was het werk ter inzage. Ik zag het in en zag ook daar niet het minste spoor van Zikken.</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="font-size: x-small;"><br /></span></p><p style="text-align: justify;"><span>P.S.</span></p><p style="text-align: justify;"><span>Oud-collega dr J.H.M. Anten, die erkende dat hij van Zikken ook nog geen bladzijde gelezen heeft, zei me gisteren (d.w.z. 06-03-2024), nadat bovenstaand bericht was geplaatst op <i>Neerlandistiek.nl</i>, dat hij haar naam kende van het tv-programma <i>Hou je aan je woord.</i> Zikken werkte daaraan mee, samen met tal van andere bekende Nederlands(talig)e auteurs uit die tijd. Ze schrijft er uitvoerig over in <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i>, misschien om haar <i>posture </i>wat te pimpen, maar vooral om de gewekte suggestie van de spontane talige gevatheid der literatoren die aan het programma meewerkten, door te prikken (wat ook weer bijdraagt aan haar <i>posture</i>). Hans wees me erop dat er beeld bewaard is gebleven van dat <a href="https://youtu.be/XZB-f4p1RAY?feature=shared" target="_blank">programma</a>. Helaas is ook het op <i>Youtube </i>geconserveerde materiaal een beschamende historische vertoning, in zoverre dat alleen bijdragen van Godfried Bomans </span>aan elkaar zijn gemonteerd (die inderdaad hilarisch en heel sterk zijn), en Zikken de hele tijd, af en toe minzaam lachend, steeds zwijgend, als ware het voor spek en bonen, naast Bomans zit, zonder dat zelfs haar naam maar genoemd wordt of in beeld komt, al was het maar ter afwisseling van de even monotone als eindeloze hoeveelheid <i>shots</i> van de cigarettes en glazen wijn waar de in kennelijk spirituele staat verkerende Godfried zijn andere dan verbale behoeften breeduit in beeld mee bevredigt.</p><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-64133415698377596442024-02-22T21:25:00.009+01:002024-02-27T10:57:28.902+01:00Fama non olet - Zikken, Kouwenaar en Haasse<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfZuVKb8hGmxspgt96yNHloK70-zfcE1qe_k6sOEgdlk7i8B3cxKqG2FxYD8p4WuPcwyBo9ryONR8TXYih0m9stJVzeuZ0Zg_WgXFF3cjJdyosXPCqGgjdqPuzhKSblOWys2vK9L0E67WI7iQQZxcSJCkWR9k3uMaKh4EEN2fMD-ssblZcWVg/s800/Stemmen%20van%20Schrijvers%20(SVS%206117).JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="800" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfZuVKb8hGmxspgt96yNHloK70-zfcE1qe_k6sOEgdlk7i8B3cxKqG2FxYD8p4WuPcwyBo9ryONR8TXYih0m9stJVzeuZ0Zg_WgXFF3cjJdyosXPCqGgjdqPuzhKSblOWys2vK9L0E67WI7iQQZxcSJCkWR9k3uMaKh4EEN2fMD-ssblZcWVg/w200-h200/Stemmen%20van%20Schrijvers%20(SVS%206117).JPG" width="200" /></a></div><div style="text-align: justify;">In de prachtige biografie <i>men moet</i> beschrijft Arjen Fortuin meerdere financiële troebelen alsmede het eeuwige gevecht om aandacht en reputatie in het leven van Gerrit Kouwenaar. Enig soelaas op beide gebieden bracht, neem ik aan, het aanbod van Querido dat Kouwenaar samen met Adriaan Morriën en Jacques den Haan de redactie zou vormen van <i>Stemmen van schrijvers</i>, een serie grammofoonplaatjes waarop 'de beste schrijvers van Nederland' uit eigen werk voordragen; het was Querido's vroege poging om de audiomarkt te bestormen, waar na negentien 45-toerenplaatjes met voordrachten van 38 auteurs in twee jaar al een einde kwam (Fortuin rept overigens van twintig singletjes).</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Natuurlijk behoorde Kouwenaar zelf, volgens de redactie waartoe Kouwenaar ook behoorde, tot de de 'beste schrijvers van Nederland'. Hij deelt het vijfde singletje van de reeks met Hans Andreus. Niet alleen 'P.C. Hooft scheet op de grote hoop', zoals Fortuin dat noemt. (350)</div><div style="text-align: justify;"><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVQM31G8GiPmACjGpaX-4F1LiH9VEAMjkWUUT7fghK_xaTSZ661WvnUupfzUEa7E7ZrFHMSBY2z32fKEAPnlX7LSjyjWf1iXS4jhqVG27Oz6VwjxvN1V0icx11ZPb2-0EUFjuB2ircq_NkrjdPZsPDwSy7oy74ctZuUtVy_VeOG4JIipmhNRY/s1080/Zikken%201969.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1080" data-original-width="675" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVQM31G8GiPmACjGpaX-4F1LiH9VEAMjkWUUT7fghK_xaTSZ661WvnUupfzUEa7E7ZrFHMSBY2z32fKEAPnlX7LSjyjWf1iXS4jhqVG27Oz6VwjxvN1V0icx11ZPb2-0EUFjuB2ircq_NkrjdPZsPDwSy7oy74ctZuUtVy_VeOG4JIipmhNRY/w125-h200/Zikken%201969.jpg" width="125" /></a></div>Tot mijn verrassing las ik net weer over de platenreeks die ik nog maar net had leren kennen. Een tijd terug had ik een oud maar fris ogend boek in een straatboekenkastje gevonden dat met zijn typische zestiger-jaren-uiterlijk mijn aandacht trok en waar ik gisteren in ben gaan lezen (na een setje teleurstellende leeservaringen met actuele Libris-nominaties): <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i> (1969) van Aya Zikken (1919-2013), een auteur die ik alleen van naam kende, waarschijnlijk uit een handboek literatuurgeschiedenis.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">In 1959-1960 behoorde Zikken, althans volgens Kouwenaar c.s., tot de besten: met niemand minder dan Hella S. Haasse op de andere zijde draagt ze voor uit eigen werk op het zeventiende plaatje, het op twee na laatste van de reeks.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Ik moet zeggen, nu ik tot bladzijde 24 gekomen ben: het valt me helemaal niet tegen, deze Grote ABC 147 van 130 bladzijden omvang, volgens de tekst op het achterplat 'een mengsel van dagboek, herinneringen, overpeinzingen, gedichten, polemieken en korte verhalen'.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Door Zikkens boekje weet ik dat Kouwenaar met zijn voordracht een meier verdiend zal hebben. Zikken schrijft immers (19), wanneer iemand bij haar langs is geweest 'om honderd gulden te lenen omdat ze plotseling naar Parijs wilde' (nog zoiets wat ook in Kouwenaars leven voorkomt):</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Jammer genoeg kon het toevallig want ik had net van Querido honderd gulden ontvangen voor meewerking aan de grammofoonplatenserie 'Stemmen van schrijvers' en wat bij mij zelden voorkomt: die honderd gulden lagen dus gewoon voor het grijpen.</blockquote><br /><div style="text-align: justify;">Plaatgenote Haasse is iets bekender gebleven dan Zikken, denk ik. Opmerkelijk is dan weer wat er in de achterplattekst van <i>'s Morgens en 's avonds niet bellen</i> staat, na de hierboven aangehaalde karakterisering van het boek:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Aya Zikken biedt ons hier haar 'zelfportret als legkaart', het privé-domein van een altijd nieuwsgierige schrijfster.</blockquote><br /><div style="text-align: justify;">Zowel een referentie aan de bekende autobiografische publicatie van Haasse uit 1954 als een aan de beroemde serie autobiografieën en egodocumenten waarmee de Arbeiderspers in 1966 was gestart, maar waarin geen van beide auteurs is opgenomen. Met Haasse deelt Zikken trouwens ook een (gedeeltelijke) jeugd in toenmalig Nederland-Indië.</div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-57421654195258247542024-01-06T12:19:00.003+01:002024-01-07T19:54:52.308+01:00Bij een explosie<p style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCMucQbuA-awYbgkE_xc0hkt17AL9TZ5BguyQYrieWw7ek0IhwhRNqw6fikYAHBA4EcdgeW7AgSozub4wEKFYXznXl4IzVi-wvlESsVqyK_UnxRFg8R7lYhc09a5Ui1QO0_0d6FHinAGdMYGBZ-acgIGwupLH1iNJZxuPWF2MK1b3TWBdL7rM/s3024/IMG_6925.JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3024" data-original-width="3024" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCMucQbuA-awYbgkE_xc0hkt17AL9TZ5BguyQYrieWw7ek0IhwhRNqw6fikYAHBA4EcdgeW7AgSozub4wEKFYXznXl4IzVi-wvlESsVqyK_UnxRFg8R7lYhc09a5Ui1QO0_0d6FHinAGdMYGBZ-acgIGwupLH1iNJZxuPWF2MK1b3TWBdL7rM/w200-h200/IMG_6925.JPG" width="200" /></a></span></div><span justify="" style="font-family: inherit;" text-align:=""><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">In een heel heldere analyse van de gespannen situatie rond Israël en Libanon, in </span><i style="font-family: inherit;">de Volkskrant</i><span style="font-family: inherit;"> van zaterdag 6 januari 2024, refereert Jenne Jan Holtland in de eerste alinea aan ‘de drone-aanval van afgelopen dinsdag, waarbij Israël een hoge Hamas-leider doodde in zuidelijk Beiroet.’ In de derde alinea komt hij op dit onderwerp terug met de woorden: ‘Dinsdag: de moord op Al-Arouri in Beiroet.’ Zowel de ene als de andere formulering past heel goed in zijn stevig opgebouwde betoog. </span></div></span><p></p><span style="font-family: inherit;"><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">Ernaast staat in de papieren krant een bijdrage van een andere <i>V</i></span><i>olkskrant</i><span style="background-color: white; font-family: inherit;">-medewerker die begint met een zin die begint met een complexe woordgroep als onderwerp. Ik citeer hier alleen het onderwerp:<br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;"><br /></span></div></span><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><span style="font-family: inherit;"><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">De aanslag op Hamas-kopstuk Saleh al-Arouri, die dinsdag om het leven kwam bij een explosie in Beiroet, [...].</span></div></span></blockquote><p><span style="background-color: white; font-family: inherit; text-align: justify;">
</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit; text-align: justify;">Van zo’n formulering raakt mijn kop op hol. Dat is een (wellicht ook voor de schrijver ervan) volstrekt ongewenst effect, want van heel die typhusbende daar in en om Israël is mijn knar sowieso al van slag. Ik vind het raar klinken: een aanslag plegen op iemand die al om het leven was gekomen bij een explosie. Geweldverspilling.</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit; text-align: justify;">En taalverspilling. Uit niets in het citaat of de rest van het stuk blijkt dat die explosie er een van de gewelddadige soort was, en ook is niet duidelijk dat die aanslag op dinsdag plaatsvond. Ik wist dat wel doordat ik eerst het stuk van Holtland had gelezen (ik houd persoonlijk geen agenda bij van die gore misdaden van beide partijen), maar ik vind dat ieder stuk in een krant op zichzelf gelezen en begrepen moet kunnen worden, tenzij het om een column gaat of satire.</span></p><p></p><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: white;">Revisievoorstel:</span></span><div><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: white;"><br /></span></span></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: white;">De aanslag in Beiroet jongstleden [of: afgelopen] dinsdag waarbij Hamas-kopstuk Saleh al-Arouri om het leven kwam, [...].</span></span></div></blockquote><div><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: white;"><br /></span></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: white;">Dat er bij de aanslag sprake was van een explosie (en dat het waarschijnlijk niet om een gaslek ging), kan zonder verlies van informatie weggelaten worden, zeker in een stuk in de rubriek </span></span><span style="background-color: white;">‘C</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">ijfers bij het nieuws</span><span style="background-color: white;">’</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">. Wel zou voor een goed begrip ‘aanslag’ nog gepreciseerd kunnen worden, want in de kop wordt alleen gesproken over </span><span style="background-color: white;">‘</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">spanning</span><span style="background-color: white;">’</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;"> en </span><span style="background-color: white;">‘</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">problemen</span><span style="background-color: white;">’, eersteklas <i>understatements</i></span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">: het is daar oorlog en er was sprake van een ‘moordaanslag’. Want laten we vooral duidelijk zijn: zo’n kopstuk zit daar in Beiroet heus niet actief oorlogshandelingen te verrichten. Zo iemand kan je gewoon aanklagen en laten arresteren als je hem van kwade zaken verdenkt. Ik weet verder overigens niets van oorlogsrecht; dat lijkt me een vangodverlaten <i>contradictio in terminis</i>.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit; font-size: x-small;">Deze overdenking verscheen iets eerder in een vrijwel gelijke vorm op Instagram @de_vrolijke_hermeneut</span></div>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-42319954587941156652023-11-27T11:37:00.003+01:002023-11-27T13:19:35.710+01:00Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhY1aXvqz1ANi_hiQILdJWiQJ5KGnF2DWE9BQNwzo2ypYmaoPD1dJRumED24rFDdv_Ha-I6HIbddg5bC6Bjf8nkS5-BKksgHRpvKUgCKeDAZwRlSnOLa_zESHZgXBJJgiXnJZUVj59dVqZ-GwpNXkmHcEvUpdaGotDsaCnU2cIvzjP9nO94oho/s500/gom.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="500" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhY1aXvqz1ANi_hiQILdJWiQJ5KGnF2DWE9BQNwzo2ypYmaoPD1dJRumED24rFDdv_Ha-I6HIbddg5bC6Bjf8nkS5-BKksgHRpvKUgCKeDAZwRlSnOLa_zESHZgXBJJgiXnJZUVj59dVqZ-GwpNXkmHcEvUpdaGotDsaCnU2cIvzjP9nO94oho/w200-h200/gom.jpg" width="200" /></a></div><div style="text-align: justify;">In de serie HeNLOS (Het Nieuws en Leerzame Oude Spreekwoorden) vandaag: <i>Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen.</i></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">NOS 27-11-2023: <span style="font-family: inherit;">'<span style="color: #222222;">Gisteren zei Van Strien aanvankelijk gewoon aan de slag te gaan als verkenner. Hij zei dat de beschuldigingen aan zijn adres ongegrond zijn en dat hij "er met kracht afstand" van neemt.</span>'</span></div><p></p><p style="text-align: justify;">Ergens 'afstand' van nemen, maar liefst ook nog heel fier en 'mannelijk' 'met kracht', en dan meteen voluit op je platte muil gaan. Dan mag je geen verkenner heten, inderdaad.</p><p style="text-align: justify;">Overigens snap ik niet wat dat woord 'aanvankelijk' daar doet. Hij zei dat gisteren. Punt, uit. Lekker ferm. En vandaag zegt hij, net zo moedig, frank en vrij, iets anders, meer in het bijzonder bij implicatie: het tegenovergestelde. Hij is dan ook senator, lid van de Eerste Kamer; kan je op bouwen, kan je vertrouwen. Niet zomaar iemand van de straat of een doorsnee lid van de... oh nee, je kunt geen lid zijn van die 'partij'.</p><p style="text-align: justify;">Dat 'gewoon' is ook maar een praattaalstopwoord; zo gewoon is dat verkennerswerk voor een nieuw kabinet niet, zeker niet in dit geval. Dat blijkt maar weer.</p><p style="text-align: justify;">Volgende keer in deze rubriek: <i>Denk aleer gij doende zijt, en doende, denk dan nog.</i></p><p style="text-align: justify;">Iets later op dezelfde dag: een wijziging van dit voornemen. Onder druk van de actualiteit komt in deze rubriek eerst een ander spreekwoord aan de orde: <i>Meten is weten</i>.</p><p style="text-align: justify;">Geert W. gaat op zoek naar een nieuwe verkenner; hij heeft zelfs al iemand op het oog en is er al mee in gesprek. Ik citeer weer de NOS en via dat kanaal W. zelf: 'Wie het is, wil hij nog niet zeggen. "Het zal in ieder geval iemand zijn met meer afstand tot de politiek."'</p><p style="text-align: justify;"><i>Leitmotiv </i>in deze onverkwikkelijke verkennerszaak<i> </i>lijkt te zijn: <i>afstand</i>. Was het eerst de afstand die Gom van S. krachtig nam van de beschuldigingen aan zijn adres van frauduleuze praktijken bij een eerdere werkgever, nu kondigt W. aan aan te zullen komen struikelen met een verkenner die meer afstand tot de politiek heeft. Alsof dat het probleem was met Van S., dat hij te weinig afstand tot de politiek zou hebben. In tegendeel, zou je denken: die politiek was hem worst met betrouwbaarheid en integriteit en dat soort moeilijke concepten. Maar W. heeft weer een ferme formulering gevonden: de volgende verkenner zal <i>meer afstand</i> hebben tot de politiek. Meer is beter, althans, in dit geval, kennelijk (ook al kennen we W. heel anders tot nu toe). Het wordt desniettegenstaande steeds onduidelijker welke en hoeveel maatstaven hij tot zijn beschikking heeft, en of hij wel weet waar, wanneer en hoe ze te hanteren.</p><p style="text-align: justify;">Volgende keer in deze rubriek: <i>'t Kan verkeren</i>.</p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-42091881566864153392023-11-20T15:40:00.006+01:002023-11-20T21:09:25.943+01:00Baba Anousch<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoRPer6FE8k-JgJsvehX8Lh2YQ1Wqp7bFSr9EU1KqHG53dT8UHT1KQzwsIyS7RAwLoVmbViBWTOgcEzKx0jSOpIb99Dv5KSgiDGVDuDZnC1TeWdHlSYiluazhcS97RWwKuagCg9BSJZLgFznVRDdFNiEsVvemjUdBnEO98XnEDfMw_HbeK3nc/s1600/Afbeelding%20van%20WhatsApp%20op%202023-11-20%20om%2013.55.55_27e293f5.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1600" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoRPer6FE8k-JgJsvehX8Lh2YQ1Wqp7bFSr9EU1KqHG53dT8UHT1KQzwsIyS7RAwLoVmbViBWTOgcEzKx0jSOpIb99Dv5KSgiDGVDuDZnC1TeWdHlSYiluazhcS97RWwKuagCg9BSJZLgFznVRDdFNiEsVvemjUdBnEO98XnEDfMw_HbeK3nc/w200-h200/Afbeelding%20van%20WhatsApp%20op%202023-11-20%20om%2013.55.55_27e293f5.jpg" width="200" /></a></div><p style="text-align: justify;">Ooit had ik een collega die zich professioneel onledig hield met het bestuderen van de <i>significa </i>van Frederik van Eeden. Ik was jaloers op hem want terwijl ik me nog steeds verloor in de kladjes en typoscripten en drukproeven zonder en met correcties van Achterbergs <i>Spel van de wilde jacht</i>, hield hij zich met iets algemeners en mogelijk meer zinrijks bezig, namelijk die <i>significa. </i>Dat is, zo leer ik, opnieuw, maar nu van Wikipedia, dat er toen nog niet was:</p><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;"><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;">de leer van de middelen om verstandhouding te onderhouden, in het bijzonder van de </span><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Taal" style="background: none rgb(255, 255, 255); color: #3366cc; font-family: sans-serif; font-size: 14px; overflow-wrap: break-word; text-decoration-line: none;" title="Taal">taal</a><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;"> als middel waardoor mensen elkaar proberen te beïnvloeden. In het laatste decennium van de 19e eeuw werden in deze materie belangrijke impulsen gegeven door </span><a class="mw-redirect" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Victoria_Lady_Welby" style="background: none rgb(255, 255, 255); color: #3366cc; font-family: sans-serif; font-size: 14px; overflow-wrap: break-word; text-decoration-line: none;" title="Victoria Lady Welby">Victoria Lady Welby</a><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;">, die hoopte daarmee een eind te kunnen maken aan de vele misverstanden en het wantrouwen tussen verschillende sociale groepen. Aanvankelijk luidde de term </span><i style="background-color: white; color: #202122; font-family: sans-serif; font-size: 14px;">Significs</i><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;">. De term is later aangepast tot </span><i style="background-color: white; color: #202122; font-family: sans-serif; font-size: 14px;">significa</i><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;"> door de Nederlandsche Signifische Beweging</span> </p></blockquote><p style="text-align: justify;">Die collega was natuurlijk helemaal bezeten van een goed, meer in het bijzonder doeltreffend en eenduidig gebruik van taal. Maar ook op andere gebieden was hij nogal creatief orthodox, tevens begaafd met een grote fijnzinnige humor en een even humoristische geestelijke fijnzinnigheid.</p><p style="text-align: justify;">In het 'bureau' waar we toen werkten, dat een onoverzichtelijk lange en smalle gang bevatte die tientallen binnenstadse panden van ongelijke hoogten met elkaar verbond en daartoe van ontelbare trappen en trapjes van verschillende aantallen treden was voorzien, was ergens een bordje aan een laaghangend plafond geschroefd met de tekst: <i>Denk aan uw hoofd</i>. Het zal de bedrijfsarts geweest zijn die het initiatief genomen heeft tot het aanbrengen van deze vermanende waarschuwing, maar mijn signifische collega, wiens verstand de gedichten van Achterberg uiteraard verre te buiten gingen, wees er meer dan eens op dat een ander bordje in deze academische omgeving misschien meer van toepassing was: <i>Denk met uw hoofd</i>. Scepsis en misantropie zijn een goede voedingsbodem voor het signifisch idealisme, wist ik toen.</p><p style="text-align: justify;">Van daar is het maar een kleine stap naar Baba Anousch; dat zult u begrijpen. Zij is namelijk mijn mascotte, stevig geborduurd op mijn onredelijke-taalvittersbanier. Ik riep haar weer aan toen ik vandaag op haar fabrieksverpakking het volgende las:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Gegrilde aubergine salade met een vleugje rode peper</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Het glanzende koetswerk van mijn passieve taalgebruik heeft significante deuken opgelopen door het jarenlang lezen van poëzie, van teksten, bedoel ik, die, volgens de volksdefinitie (met dank aan<i> </i>Nijhoff), iets anders proberen te zeggen dan er staat (zelfs komma's zijn in dat genre komisch, verbergen zich tussen andere donderkopjes). Al het nieuws en ander wereldleed dat, maar ook alle commercie die mijn brein zoekt te bereiken via kranten en andere schriftelijke media, wordt gefilterd door de verbijstering over de krukkige taal waarmee het getransporteerd wordt. Steeds vaker lees ik in eerste instantie wat er <i>niet </i>bedoeld wordt; pas daarna keer ik op mijn schreden terug uit het slop om het smalle pad te zoeken dat wel leidt naar wat er 'eigenlijk' bedoeld zou zijn.</p><p style="text-align: justify;">Zo verheugde ik me vandaag, niet bij het ontbijt maar bij de lunch, naar later bleek ten onrechte, op een boterham met een bijzonder opmerkelijk gekleurde salade (welke salade, stond er op het doosje niet bij). Het was niet zomaar een aubergine-kleurige salade, de salade was zelfs niet slechts aubergine met een vleugje rode peper van kleur, ze was maar liefst: gegrilde aubergine met een vleugje rode peper, een coloristische nuance waar zelfs Van Gogh, zeker in zijn Nuenense periode, al zijn tien vingers bij af zou hebben gelikt.</p><p style="text-align: justify;">Ik vreesde al dat de foto op de verpakking van de salade de ware kleur ervan in de verste verte niet kon benaderen, maar toen het bakje eenmaal open was, kon de teleurstelling niet groter zijn: drabbig violet tot donkerpaars met rode spikkeltjes. Toen pas wist ik wat er bedoeld was: gegrilde-auberginesalade, met minieme stukjes rode peper erin. Het was niet de kleur, het was de materie. Weer had ik me laten misleiden door een verhoopte, zorgvuldig gebalanceerde formulering, een waarin 'aubergine salade' prachtig na 'met' gespiegeld wordt door 'rode peper', terwijl elk van beide woordgroepen ook nog vooraf wordt gegaan door een bepaling, namelijk 'gegrilde' respectievelijk 'een vleugje'. Maar hoewel er drie jamben te onderscheiden zijn in zowel 'gegrilde aubergine' als in 'een vleugje rode peper', loopt het metrum rond het amfibrachische woord 'salade' lelijk in de soep.</p><p style="text-align: justify;">Een andere keer meer over de vraag of de invloed van het Engels op het Nederlands zich ook of voornamelijk voordoet in de morfologie, meer in het bijzonder die van de meerstammige lexemen.</p><p style="text-align: justify;"></p><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-72448424664015433042023-11-06T18:22:00.001+01:002023-11-06T20:02:00.643+01:00Natuur gerijpt<p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioHwoHWmg7PxSW-jUcwZrElxXl7ZO1J6DOEpH8viP9awb50MPKCAo1NFwXT7yO2kdsioE6Ns2y5Lh0NkemuLr7-YYgokq053NOKvtCALCNNw7xMGZVub4v1wajkIh1DtRsBKeVWJ3d9XMEK59n1z71vbVApeT4H63MF1i5IBx3vjIqqArwqxc/s600/stolkse-boeren-12kg-extra-matured.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="600" data-original-width="600" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioHwoHWmg7PxSW-jUcwZrElxXl7ZO1J6DOEpH8viP9awb50MPKCAo1NFwXT7yO2kdsioE6Ns2y5Lh0NkemuLr7-YYgokq053NOKvtCALCNNw7xMGZVub4v1wajkIh1DtRsBKeVWJ3d9XMEK59n1z71vbVApeT4H63MF1i5IBx3vjIqqArwqxc/w200-h200/stolkse-boeren-12kg-extra-matured.png" width="200" /></a></div><div style="text-align: justify;">Vanmorgen [dat was: 3 november 2023] zag ik, net uit de trein van A. naar T. gestapt, met Freddy aan de lijn op weg naar mijn kleinkinderen, want op vrijdagen speelt, ijs en weder dienende, ondergetekende 'comfortabel gepensioneerde' (een typering die ik via Joosten 2023 ontleen aan Franssen 2022, die 'm waarschijnlijk weer van Bourdieu gebietst heeft) sinds ruim vijf jaar de oppassende grootvader, in de binnenstad van het Gelderse stadje waar het minder goed gaat met de middenstand dan wellicht het geval lijkt te zijn op basis van deze anekdote, een reclame op zo'n sandwichbord, maar dan wel een zonder sjouwend mens tussen beide platten, met een afbeelding van een hele kaas plus een (mag het iets meer zijn) schuin stuk, en onder andere deze waarschijnlijk wervend of kooplustopwekkend bedoelde tekst in, ik zou haast zeggen, koeienletters, die mij echter niet aanzette tot consumeren:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoPKTbnnW1DIPFWjwAlHIoCbkJLJAAUmzW2zyMjcvUsHzktgx0oFnUyKs3FPyvNTg4Aur7g6ORaaku6Qe14MoSQezXJrbGesWKpJhDQxvSDJ6bkkFX5SSw1AS84UmHr-e6xJaDpaCeYHplOB5dk81FSMv29sxBs_sO6KHFAy2T6-WhIED2dJM/s485/Schermafbeelding%20Natuur%20gerijpt.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="105" data-original-width="485" height="69" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoPKTbnnW1DIPFWjwAlHIoCbkJLJAAUmzW2zyMjcvUsHzktgx0oFnUyKs3FPyvNTg4Aur7g6ORaaku6Qe14MoSQezXJrbGesWKpJhDQxvSDJ6bkkFX5SSw1AS84UmHr-e6xJaDpaCeYHplOB5dk81FSMv29sxBs_sO6KHFAy2T6-WhIED2dJM/s320/Schermafbeelding%20Natuur%20gerijpt.png" width="320" /></a></div><br /><p></p><div style="text-align: justify;">Deze kreet waart ook op het internet rond, ontdekte ik later, moe maar tevreden teruggekeerd en neergezegen bij de huiselijke haard, waardoor ik haar hier met de computer via datzelfde medium makkelijk kan reproduceren en u niet hoef te verzoeken voor verificatie spoorslags naar het bedoelde Hanzestadje af te reizen. Ik had me, tussen de luiers en de duplo door, urenlang suf gepiekerd, op zoek naar een antwoord op de ongemeen complexe vraag hoe kaas 'natuur' rijpt. </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Daarbij ingesloten is de kwestie sinds wanneer je 'natuur' zo als bijwoord kunt inzetten? En ook andere antwoorden lieten zich zoeken op weer andere vragen: zou 'natuur' misschien à la Vasalis' droomtijd gaan: langzamer dan de oudste steen? Kan kaas ook 'techniek' rijpen, of 'cultuur' rijpen? En wat verstaan de kazeniers daar dan onder? <i>Last, not least</i>: kon ik deze kaaskwestie zonder Laarmans wel oplossen?</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Zoals je een kaas niet in een keer in haar geheel verorbert, maar eerst in stukken en vervolgens in reepjes, blokjes of plakjes snijdt, is ook deze taalmaterie gecompartimenteerd het best te tackelen, denk ik. En van een kaas eet je niet werkelijk alles; dus de parafine van dit vragenstelsel verdwijnt hier metaforisch in de afvalemmer.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Misschien berust het misverstand op een typografische eigenaardigheid van reclamemakers om samengestelde woorden zonder koppelteken in platte stukken te hakken (wat ook een uiting kan zijn van spatiële hypertrofie). Na een tijdje van ronddenken kwam ik op 'zongedroogde tomaten', de traditionele 'zonovergoten vakantie' en de mogelijkheid van een 'houtgestookte pizzaoven'. Dergelijke woorden zijn opgenomen in de <a href="https://woordenlijst.org/#/" target="_blank">Woordenlijst</a>, net als 'gasgestookt' en 'kolengestookt' (maar opmerkelijk genoeg 'oliegestookt' dan weer niet). In dat licht bezien kan er natuurlijk ook 'natuurgerijpte kaas' bedoeld zijn geweest.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Dan rest alleen de vraag wat dàt betekent. Gelukkig is die vraag al eens gesteld, en beantwoord, door de <a href="https://kro-ncrv.nl/persberichten/keuringsdienst-van-waarde-natuurgerijpt" target="_blank">Keuringsdienst van Waarde</a>. </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-size: x-small;">Deze tekst verscheen <i>in nuce</i> eerder op Instagram.</span></div>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-50871210788289532192023-10-29T12:52:00.000+01:002023-10-29T12:52:41.015+01:00Stilte, geen stem<p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAhO3ttTmRPKvDIDReR9LQe4h7PM5Nu7_Rsj3oHYzPiDqXjFyzlWSpuF-oU6muzRRCxjaA39YEthyphenhyphenBhYgZ8D8EB-syJJvTQvJNH16e7nEW51bm5dmum5bfmVNeZuV25z-hLRHmeJ57WAfdrt3Wa93exppZOdV7knua3rgzUXaLhOggYemh6A8/s1326/IMG_0495.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1326" data-original-width="750" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAhO3ttTmRPKvDIDReR9LQe4h7PM5Nu7_Rsj3oHYzPiDqXjFyzlWSpuF-oU6muzRRCxjaA39YEthyphenhyphenBhYgZ8D8EB-syJJvTQvJNH16e7nEW51bm5dmum5bfmVNeZuV25z-hLRHmeJ57WAfdrt3Wa93exppZOdV7knua3rgzUXaLhOggYemh6A8/w113-h200/IMG_0495.jpg" width="113" /></a></div><div style="text-align: justify;">Voor helemaal gratis mocht ik digitaal een hoofdstuk lezen uit een boek dat genomineerd is voor de NS-publieksprijs 2023. Dat leek me een goede gelegenheid om eens te kijken of Arthur Japin zich inmiddels ontwikkeld heeft tot een auteur waar ook ik van zou kunnen genieten; andere genomineerden trokken me nog minder aan. Sinds ik lang, lang geleden <i>De klank van sneeuw</i> las, was het er niet meer van gekomen meer dan de flaptekst van een Japin uit te lezen, en vervolgens zelfs niet meer er aan een te beginnen.</div><p></p><p style="text-align: justify;">Jammer voor Japin ging het in de tweede eerste alinea's van <i>Wat stilte wil</i> al mis, ondanks de niet te missen allusie op de opening van Van Eedens <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/eede003vank01_01/eede003vank01_01_0001.php" target="_blank">Van de koele meren des doods</a></i>. Japin begint met:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">De geschiedenis van een vrouw. [...] Haar naam, Anna Witsen. Zij was betrekkelijk jong [...]</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Aan het begin van de roman hoef ik als lezer op eigen kracht nog niet te weten dat Anna Witsen in werkelijkheid niet erg oud is geworden (1855-1889).* Maar als het daar wel om gaat, had Japin het iets duidelijker kunnen noteren:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="text-align: justify;">De geschiedenis van een vrouw. [...] </span><span style="text-align: justify;">Haar naam, Anna Witsen. </span><span style="text-align: justify;">Erg oud is zij niet geworden.</span></p></blockquote><p style="text-align: justify;">Maar dat bekt niet lekker in een zoetsappig drama. Dus moeten we het doen met die malle combinatie van staccato mededelingen:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">De geschiedenis van een vrouw. [...] Zij was betrekkelijk jong [...]</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Het klinkt een beetje vreemd dat een betrekkelijk jonge vrouw het subject van een hele geschiedenis is, maar het is mogelijk. Van Eeden wist een dergelijke onduidelijkheid te vermijden en schreef in zijn in 1900 gepubliceerde roman op de eerste pagina al klip en klaar dat zijn heldin 'in 't midden der negentiende eeuw geboren' was, zonder hogere wiskunde implicerend dat ze hooguit vijftig jaar oud kan zijn geworden. Daarmee, en met de referentie aan haar voorouders en aan 'een Hollandsche provincie-stad' als haar geboorteplaats, start hij zijn reconstructie van de geschiedenis van Hedwig organisch bij haar geboorte en afstamming.</p><p style="text-align: justify;">Maar Japin schrijft mistig. Hij maakt niet duidelijk hoe jong Anna was noch hoe oud zij geworden is noch waaraan haar niet genoemde leeftijd gerelateerd zou moeten worden om er de betrekkelijkheid van in te kunnen zien. Janis Joplin en Amy Winehouse, die waren pas jong.</p><p style="text-align: justify;">Hiermee is het tekst- en vertelleed nog niet geleden. De tweede zin van de tweede alinea luidt in haar geheel:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Zij was betrekkelijk jong, maar uit een deftig, oud geslacht.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Met geen mogelijkheid kan ik mijn geest, die nogal wat heeft rondgegraasd in de negentiende-eeuwse Nederlandse letteren, ertoe bewegen wat in vredesnaam de tegenstelling kan zijn tussen enerzijds 'betrekkelijk jong' zijn en anderzijds uit het ene of het andere geslacht stammen. Japin suggereert hier, door het gebruik van 'maar', dat je alleen als je oud <i>bent </i>uit een deftig, oud geslacht zou kunnen 'zijn'. Daarnaast is de combinatie van de bijvoeglijke bepalingen 'deftig' en 'oud' bij 'geslacht' van een dermate bloedstollend clichéruisgehalte dat een romancier er alleen mee kan verraden af te willen stevenen op de NS-publieksprijs.</p><p style="text-align: justify;">De derde derde zin van dezelfde alinea zou je raadselachtig kunnen noemen, of slecht:</p><blockquote style="border: none; margin: 0 0 0 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Haar vader, ook al was hij vennoot van een ijzerhandel, hield de waarden, naam en status hoog van hun stamvader, die eind zeventiende eeuw burgemeester was geweest van Amsterdam.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Syntactisch is de zin in orde, en feitelijk tot op zekere hoogte ook. De Witsens waren volgens <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Witsen" target="_blank">Wikipedia</a>** een welgestelde patriciërsfamilie, waartoe ook de 17e-eeuwse regenten Cornelis Jan Witsen en diens zoon Nicolaes Witsen behoorden; de vader van Anna heet daar een koopman in ijzer. Maar vals en onheus is Japins suggestie dat je meer of anders of beter moet zijn dan een vennoot in een ijzerhandel om de waarden, naam en status van je stamvader in ere te kunnen houden.</p><p style="text-align: justify;">Met dank voor het gratis aangeboden fragment moet ik de NS mededelen dat ook dit jaar ik niet stem op een roman van Arthur Japin.</p><p style="text-align: justify;"><span style="font-size: xx-small;">* '</span><span style="background-color: white; text-align: start;"><span style="font-family: inherit; font-size: xx-small;">Op 5 maart 1889 maakt de zangeres Anna Witsen, zuster van de schilder [Willem Witsen], een einde aan haar leven door zich te verdrinken in de vijver van het landgoed Ewijkshoeve.' (Endt, <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/endt001fest01_01/endt001fest01_01_0023.php" target="_blank">Het festijn van Tachtig</a></i>)</span></span><span style="font-size: xx-small;"><br />**Een Wiki-zoekopdracht 'Anna Witsen' leidt naar de bekendere broer van Anna.</span></p><p style="text-align: justify;"></p><p style="text-align: justify;"></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-23383390556465414902023-10-23T13:43:00.010+02:002023-11-01T09:51:42.189+01:00Ik snap het wel, maar het staat er niet<p><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG7EnZbexBCOZJ4RJ6eArPPNyqr2A_-B2J9nzXgtmNN9g3jsrhR0bFzYGn4-1IfTQawhl_Cs8OnEUl6mNmR8125qJXY733RKLjMM8emuck5Gr6GFBGsIAUgdXeXQBoDmHuo2bcYZY7sL5mLm3xEqUwOLddVcCHk7MLw5hekOxReqoewI8X0oA/s474/Arcade.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="316" data-original-width="474" height="133" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiG7EnZbexBCOZJ4RJ6eArPPNyqr2A_-B2J9nzXgtmNN9g3jsrhR0bFzYGn4-1IfTQawhl_Cs8OnEUl6mNmR8125qJXY733RKLjMM8emuck5Gr6GFBGsIAUgdXeXQBoDmHuo2bcYZY7sL5mLm3xEqUwOLddVcCHk7MLw5hekOxReqoewI8X0oA/w200-h133/Arcade.jpeg" width="200" /></a></span></span></div><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">In hoofdstuk 16 van Tommy Wieringa's <i>Nirwana</i> (e-boek-uitgave, naar de eerste druk) lees ik:</span></span><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">Een l-vormige gaanderij met een arcadeboog omsloot het zwembad half [...].</span></span> </p></blockquote><p><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">Ik denk dat die gaanderij in (fictionele) werkelijkheid L-vormig is.</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">Maar dan nog vraag ik me af wat 'een gaanderij met een arcadeboog' is. Een beetje gaanderij van allure, bij een landhuis op Ibiza, zeker een gaanderij met een hoek erin, heeft toch minimaal twee bogen, stel ik mij voor.</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">Maar dan nog: is 'gaanderij' niet een ander woord voor 'arcade', namelijk 'een reeks achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen' zoals ik op Wikipedia lees? Voor de zekerheid even naslaan in de elektrieke <i>Van Dale</i>: </span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;"><b>arcade</b>: </span></span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">op pilaren rustende reeks bogen</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;"><b>gaanderij</b>: [staat er niet in, ook niet in de eenmalig gratis te raadplegen betere uitgave]</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;">Dan maar naar het eveneens elektrieke <i>WNT</i>: </span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white;"><span style="font-family: inherit;"><b>arcade</b>: Gewelf of boog, op twee kolommen of pilasters rustende, hetzij onmiddellijk, hetzij op eene architraaf, de beide kolommen verbindt<br />[en in het supplement:]<span style="font-family: inherit;"> </span></span></span><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Eig. Boogstelling; op pijlers of zuilen rustende boog of bogen</span></span></p><p style="text-align: justify;"><b>gaanderij</b>: zie <b>galerij</b>: <span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Lange bedekte gang, door eene enkele of dubbele zuilenrij met of zonder gewelfde bogen gevormd, hetzij langs of binnen een gebouw doorloopende, hetzij geheel vrij staande, en tot wandelplaats of tot andere doeleinden dienende; zuilengang</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">Wat is dan, nog een keer, 'een gaanderij met een arcadeboog'? Lijkt me e</span><span style="background-color: white; font-family: inherit;">en gevalletje 'ik snap het wel, maar het </span><i style="font-family: inherit;">staat </i><span style="background-color: white; font-family: inherit;">er niet'.*</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">Een uitzondering, want nu ik het voor de tweede keer lees, is het weer klassiek smullen, dit <i>Nirwana</i>.</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">Al is er nog een uitzondering. In hoofdstuk 8 staat deze zin, over het frauduleuze medium Eva C:</span></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit;">Ze hield seances waarbij ze dat spul [nl. ectoplasma] produceerde, een soort door de geest voortgebrachte, gematerialiseerde substantie. </span></p></blockquote><p style="text-align: justify;">Lijkt me een ernstig geval van pleonasmitis. Het wordt evenwel kunstig gecompenseerd door onder meer deze vergelijking in hoofdstuk 34:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Ze [de verpleegkundige van Hugo's grootmoeder] lachte nu voluit. De lach van een vrouw van middelbare leeftijd in een reclame voor elektrische fietsen. </p></blockquote><p>Al is er wel nog een derde uitzondering op de regel van het weloverwogen taalgebruik in deze roman, vlak na de vermelding van die l- of liever L-vormige gaanderij:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;">Hugo [...] zag kakkerlakken wegschieten tussen de kieren van de stenen.</p></blockquote><p></p><p>Dan krijgen die beestjes toch koppijn? Hebben stenen kieren? Of zijn die diertjes slimmer en schieten ze weg <i>via</i> de kieren <i>tussen</i> de stenen?</p><p>Maar daar staat, in hoofdstuk 17, kwalitatief compenserend tegenover, terwijl het er formeel bij aan lijkt te sluiten:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;">Het verleden dat tussen de stenen kroop en steeds de boel ontwrichtte'</p></blockquote><p> Een mooie, krachtige verbeelding van een van de centrale abstracte motieven van deze rijke vertelling. </p><p><br /></p><p style="text-align: justify;">* <span style="font-size: x-small;">In hoofdstuk 74 is eerst nog een keer sprake van 'het zwembad [...] met de arcadebogen eromheen.' Daarna is er de vermelding van een schilderij, waarop afgebeeld het zwembadwater met 'de weerspiegeling van de arcadebogen en schaduwen van de gaanderij daarachter'. Heeft dan de gaanderij zich losgezongen van de arcadebogen, of zie ik het verkeerd?</span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; font-family: inherit; font-size: xx-small;">Een korte versie van deze tekst verscheen eerder op Instagram @fabianstolk</span></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-22708291404647247562023-10-02T18:00:00.009+02:002023-10-04T10:26:03.220+02:00Nog een keer Rilke, 'De dood van de geliefde'<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmyFXx8EBrrTwsoDqK9YxQrGgYLmxCFy-QJJLlRgkc616j2BBa4sEtOzhuqb51vAlNWm8XCR_cnuhAmKIVvdNgHIUGPN1Kfs3NJ0-5AjJZqcc6MTDoMicQLUU4bj0qe8RGrOE2EqCjRzbJt2HaCRNEjjRprpiH1InQI9kUBoKDgI9GNmgqJ6E/s794/1000_dichters.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="794" data-original-width="772" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmyFXx8EBrrTwsoDqK9YxQrGgYLmxCFy-QJJLlRgkc616j2BBa4sEtOzhuqb51vAlNWm8XCR_cnuhAmKIVvdNgHIUGPN1Kfs3NJ0-5AjJZqcc6MTDoMicQLUU4bj0qe8RGrOE2EqCjRzbJt2HaCRNEjjRprpiH1InQI9kUBoKDgI9GNmgqJ6E/w194-h200/1000_dichters.jpg" width="194" /></a></div><div style="text-align: justify;">Aan de aflevering van <i>1000 Dichters</i> in Zwolle (28 september jongstleden) deed ik mee met C.O. Jellema's vertaling (1988) van <a href="https://www.textlog.de/rilke/gedichte/der-tod-der-geliebten" target="_blank">'Der Tod der Geliebten'</a> (1908) van R.M. Rilke. Ik raakte bij de voorbereiding van die voordracht natuurlijk <a href="https://klassequaboeken.blogspot.com/2011/07/rilke-via-wigman.html" target="_blank">opnieuw</a> in gepeins over de vertaling(en) van het gedicht en hoe aan elke overzetting wel iets ontbreekt en hoe elke ook een goede vondst heeft als oplossing van steeds een ander vertaalprobleem. Ik ben begonnen aan een eigen vertaling, tegen beter weten in, in zekere zin, want ik ben vertaler noch dichter, maar ik hoopte wel goed te kunnen lenen van alle andere vertalers, en het geleende te combineren; eveneens vergeefs, vooralsnog.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Wat een toeval is het dan dat ik vandaag (2 oktober 2023) aanschuif bij Hijman Ongerijmd in Arnhem om te luisteren naar bijdragen aan de negende aflevering van 1000 Dichters en al dwalend daar tussen de gedrukte bundels een voor mijn vergeetachtig brein nieuwe vertaling van dat gedicht tegenkom; Erik de Smedt had me in november 2015 al op het bestaan van deze vertaling gewezen, zij het in een andere bron:<span style="font-family: inherit;"> <span style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;">Rainer Maria Rilke, <i>De mooiste gedichten</i>, vertaald door Piet Thomas. Davidsfonds/Literair, Leuven, 1999, p. 21.</span> </span>Anno 2023 las ik deze vertaling, als ware ze nieuw, in: Rainer Maria Rilke, <i>Gedichten</i>. Bloemlezing en vertaling door Piet Thomas; een uitgave van Sterck & De Vreese [Gorredijk], 2022. In de tussenliggende vijfentwintig jaar heeft Thomas zijn vertaling niet aangepast, opgepoetst of gepimpt.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Thomas doet in de eerste regel, anders dan bijvoorbeeld Jellema ooit in zijn vertaling, wat voor de hand ligt, wat ook Wigman doet: letterlijk vertalen wat er staat; zo min mogelijk erbij, niets eraf. Dat kan zonder problemen wat betreft metrum en inhoud; de enige hindernis is dat je in de derde regel een goed op <i>weten </i>rijmend alternatief voor <i>fortgerissen </i>moet hebben. Dat rijmwoord is bij Thomas, net als bij Wigman: <i>weggereten</i>. Omdat het over een geliefde gaat, zou wat mij betreft <i>losgereten </i>ook goed kunnen, misschien wel beter. Kwestie van smaak, of lood om oud ijzer?</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Dit geconstateerd hebbend, nam ik een foto van de tekst en luisterde verder naar enkele van de duizend dichters. Die kenden dat probleem helemaal niet; die zaten daar niet mee. Weer thuis, na een late lunch, las ik op mijn gemak Thomas' hele vertaling:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>Hij wist slechts van de dood wat allen weten: </div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>dat hij ons neemt en in verstomming stoot.</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>En toch, toen zij, niet van hem weggereten,</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>nee, zachtjes uit zijn ogen weggenood,</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div><br /></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>naar onbekende schaduwen vergleed,</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>en toen hij voelde dat die verre stad</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>nu 't maanlicht van haar meisjesglimlach had</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>en de manier waarop ze 't goede deed,</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div><br /></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>toen werden hem de doden zo bekend</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>als was hij dankzij haar met elk van hen</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>innig verwant. Wat anderen zeiden,</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div><br /></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>hij kon het niet geloven. Was niet aan gindse zijde</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>het goedgelegen land, 't oneindig zoete?</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div>De weg aftasten wou hij voor haar voeten.</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p></p></blockquote><p></p><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Die <i>verstomming</i> in regel 2 klinkt me wat te abstract; <i>het stomme</i> zou al wat sterker staan, maar wat mij betreft is ook <i>de stilte</i> een heel goed alternatief.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">In regel drie zou, denk ik, beter <i>Maar</i> of <i>Echter </i>kunnen staan dan <i>En</i>, ook al komt er nog <i>toch </i>na. Rilke poneert immers een tegenstelling met zijn <i>Als aber</i>; <i>Toen echter</i> zou goed passen. Dat zou ook die extra komma schelen.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Wel weet Thomas de mooie constructie van Rilke te behouden met een deelwoord in regel 3 en ook een in regel 4, waarna pas in regel 5 de persoonsvorm volgt. Maar... dat <i>weggenood </i>in regel 4 is me een gruwel, een vreemd, quasi- of schijnbaar ouderwets klinkend neologisme (het digitale <i>Woordenboek der Nederlandsche taal</i> kent en noemt <i>wegnoden </i>niet). </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Je kunt het maar nodig hebben, wellicht, maar in mijn optiek is de nergens in de brontekst terug te vinden <i>verre stad</i> een forse vertaalbrug te ver; dat geldt eens te meer voor de nieuw aangelegde weg in de slotregel; daar heeft Rilke het helemaal niet over; nergens.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">In regel 7 en 8 rommelt Thomas, mede gedwongen door rijm, ook stiekem een heel eind weg van de wijze waarop Rilke zijn woorden gebruikt. Zowel <i>licht </i>als <i>glim-</i> zijn specificerende elementen die niet expliciet in de Duitse bron te vinden zijn. En de verandering van <i>wohlzutun </i>in <i>'t goede deed</i> komt me ongelukkig voor. 'Weldoen' (weldadigheid) is toch iets anders dan 'het goede doen'. Bovendien is de verleden tijd (<i>deed</i>) hier inhoudelijk een stap te ver, omdat de dood van de geliefde, en daarmee haar verleden-zijn, in dit gedicht niet zo absoluut lijkt te zijn (zie <i>nun </i>in regel 6 en -<i>tun </i>in regel 8) dat er over haar in het hiernamaals in de verleden tijd zou moeten worden gesproken. En: bij Rilke is regel 8 twee lettergrepen korter dan alle andere. Waarom dat ook is, zou dat in een vertaling van een formeel strak opgezet gedicht niet gerespecteerd moeten worden?</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Regel 9 en 10 zijn weer overeenkomstig de vertaling van Wigman; ze volgen het Duits op de voet, zonder extra's, zonder iets weg te moffelen. In regel 11 biedt Thomas een mooie parallel van <i>ganz nah verwandt</i>, namelijk: <i>innig verwant</i>, met behoud van de antimetrie in de eerste lettergreep. Daarna construeert hij echter weer een zin van eigen vinding, met andere implicaties dan het origineel.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">In de slotstrofe haalt Thomas' vertaling het in de verste verte niet bij Rilke's woorden. Het originele gedicht geeft mij althans de indruk dat aan het eind een verworven inzicht, een nieuw en zeker weten wordt geformuleerd, dat tegengesteld is aan het nog niet goed-geïnformeerde gissen waarvan sprake was in de eerste strofe. Rilke vraagt in de slotterzine niet, zelfs niet retorisch, maar stelt. In de slotzin formuleert hij niet een wens of een voornemen, maar beschrijft hij een daad, een actie, een handeling. De hij-figuur (volgens mij een vermomming van het lyrisch ik, wellicht zelfs de tekstgestalte van de dichter) verkent bij leven het dodenrijk voor en ten behoeve van zijn gestorven geliefde; zo innig is hij nog steeds met haar vereend.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">P.S.<br />d.d. 3 oktober 2023<br /><br />Hierbij, bij het bovenstaande, kon ik het niet laten. Toch nog maar eens zitten knippen en vijlen aan die bijeen geflarfte, dus collectieve, vertaling en tot de volgende, nog steeds niet geheel bevredigende, omzetting gekomen. Dat regel 2 een stuk forser is geworden dan bij Rilke, is een bewuste extrapolatie, dat het rijm in regel 2 en 4 en 6 en 8 maar half is, een noodsprong.</div><div style="text-align: justify;"><p class="MsoNormal"><span style="background: white; line-height: 107%;"><span style="font-family: inherit;">De dood van de geliefde</span></span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-family: inherit;"><span style="background: white; line-height: 107%;">Hij wist slechts van de dood
wat allen weten:</span><br />
dat hij ons grijpt en in de stilte ramt.<br />
Toen echter zij, niet van hem losgereten,<br />
nee, haast zorgvuldig uit zijn zicht verdampt,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="background: white; line-height: 107%;"><span style="font-family: inherit;">naar onbekenden gleed aan gene zijde,<u><br />
</u>en toen hij voelde, dat die schimmen daar<br />haar meisjeslach nu als een maan verblijdde<br />
en haar weldadige bestaan:<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: inherit;"><span style="background: white; line-height: 107%;">toen werden hem de doden zo
verwant,</span><br />
als was hij met elk van hen dankzij haar<u><br />
</u>innig bekend. Die anderen praatten maar;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span style="font-family: inherit;"><span style="background: white; line-height: 107%;">hij geloofde hen niet, noemde ’t
gindse land<br />
het welgelegene, het altijd zoete -</span><br />
En verkende het tastend voor haar voeten.</span><o:p></o:p></p></div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-46570255435045989592023-08-29T10:24:00.005+02:002023-08-30T11:10:43.116+02:00Over een zin<blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="background-color: white; color: #2c2c2c;"><span style="font-family: inherit;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6IzSpCvp6YGQE_2BL-GrSNu_PHtLq5FNqFEacB_PFLAvIVTzr0yV6XSeSppKt3Rb3JG7iGIHrvDCTNeQafn38QsKO_sMcx7qOkA8nVHO2XGt6tByDa2evT5hOgD_vqSKAldIXaiil_omZoiizhp0MDtF2iDuchwqHeEwGAGx_FS_yFQORPio/s2048/Schermafbeelding%202023-08-29%20om%2009.21.56.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1536" data-original-width="2048" height="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6IzSpCvp6YGQE_2BL-GrSNu_PHtLq5FNqFEacB_PFLAvIVTzr0yV6XSeSppKt3Rb3JG7iGIHrvDCTNeQafn38QsKO_sMcx7qOkA8nVHO2XGt6tByDa2evT5hOgD_vqSKAldIXaiil_omZoiizhp0MDtF2iDuchwqHeEwGAGx_FS_yFQORPio/w200-h150/Schermafbeelding%202023-08-29%20om%2009.21.56.png" width="200" /></a></span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Voor Rubiales' carrière als bondsbons is hij een modale verdediger, die vooral op het tweede Spaanse niveau uitkomt.</blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><br /><div style="text-align: justify;">Aldus Dylan van Bekkum in een Profiel-stuk in de <i>Volkskrant</i> van 29 augustus 2023 op pagina zeven.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Deze zin lijkt me grammaticaal en syntactisch helemaal in orde. Ook de spelling is goed, de typografie, het ritme. De (niet volledige) klankherhaling in 'voor', 'bondsbons en 'modale' is niet nuttig maar wel leuk in de krant. Maar ik moest de zin tweemaal lezen eer ze een plekje vol begrip vond in mijn brein.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Ik verwachtte ander vervolg na de bepaling van tijd, iets in de geest van:</div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="text-align: justify;">Voor Rubiales' carrière als bondsbons is het kaken van de zegevierende Spaanse voetbalsters als het openen van een porseleinkast met een ontspoorde goederentrein.</span></p></blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="text-align: justify;">Dat kan aan mij liggen, maar ik lig inmiddels behoorlijk vast, en de plasticiteit van mijn brein niet minder, terwijl aan een zin altijd nog wel wat te morrelen valt:</span></p></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Voor zijn carrière als bondsbons is Muriales een modale verdediger, die vooral op het tweede Spaanse niveau uitkomt. </blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><br /><div style="text-align: justify;">Die licht gewijzigde formulering van Van Bekkums zin vind ik veel makkelijker te begrijpen, doordat in de hoofdzin het onderwerp expliciet vermeld staat bij de persoonsvorm, en niet indirect met een verwijzend, persoonlijk voornaamwoord.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Bij nader inzien begin ik toch te twijfelen of de inleidende bepaling wel helemaal deugdelijk is. Nog beter is wellicht:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Voor zijn carrière als bondsbons begint, is Muriales een modale verdediger, die vooral op het tweede Spaanse niveau uitkomt. </blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><br /><div style="text-align: justify;">Maar dan zou ik, in een krantenstuk dat een profiel van iemand schetst en dus vooral zakelijk en informatief moet zijn, nog meer veranderen. Dat nogal literaire <i>praesens historicum</i> maakt de boel wel mooi maar ook nodeloos ingewikkeld. Ergo:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Voor zijn carrière als bondsbons begon, was Muriales een modale verdediger, die vooral op het tweede Spaanse niveau uitkwam. </blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><br /><div style="text-align: justify;">Het contrast tussen Muriales' onopvallende start op de grazige werkvloer en zijn daarop volgende kantoor- en party-loopbaan op bestuurlijk meta-niveau blijft behouden; de afwijkende chronologie houdt de aandacht van de lezer gevangen. Anders zou het saai zijn:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Muriales was een modale verdediger, die vooral op het tweede Spaanse niveau uitkwam, voor zijn carrière als bondsbons begon. </blockquote></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><br /><div style="text-align: justify;">Erg saai, lelijk ook, met nota bene ‘begon’ als <i>slot</i>woord. Wel passend eigenlijk, alleen deze zin als necrologie. Niet te veel mooie woorden vuil maken aan zo'n knakker. Laat dat maar aan zijn moeder over.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div> </blockquote>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-4835494502595619692023-05-23T23:31:00.000+02:002023-05-23T23:31:05.380+02:00Lezersbedrog<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsSfl6bcq-eZ2n32rOEIi3CBCa-wus1Us3R77or-rV1bf4QDruoUdZIAB5RD9qK-uABJ_Ca3mReRUPKJBFxgPMNY9NwruRbuw4QOMT0-U6QXiYGbRQBg7UNVCuAvI3CeCA3bAAyaugFlliB72IgwJ7gCLvSWjSZGEqBl5ZPGePzJrZzNvh/s819/The%20book%20that%20no%20one%20wanted%20to%20read.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="819" data-original-width="550" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsSfl6bcq-eZ2n32rOEIi3CBCa-wus1Us3R77or-rV1bf4QDruoUdZIAB5RD9qK-uABJ_Ca3mReRUPKJBFxgPMNY9NwruRbuw4QOMT0-U6QXiYGbRQBg7UNVCuAvI3CeCA3bAAyaugFlliB72IgwJ7gCLvSWjSZGEqBl5ZPGePzJrZzNvh/w134-h200/The%20book%20that%20no%20one%20wanted%20to%20read.jpeg" width="134" /></a></div><div style="text-align: justify;">Terwijl ik met Freddy slenterde door boekhandel Het Colofon bleef mijn door de winkel bladerend oog haken bij een grappige titel: <i>The Book that No One Wanted to Read</i>. Het boek is geschreven door 'actor-author-broadcaster-comedian-filmmaker' Richard Ayoade, en verscheen bij uitgeverij Walker Books in 2022.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Achterop staat deze aankoop-aanjagende aanprijzing:</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0 0 0 40px; padding: 0px;"><p></p><div style="text-align: justify;">it's the first book to have been written <i>by</i> a book (me).</div><p></p></blockquote><p></p><div style="text-align: justify;">Dat klinkt net zo leuk als de titel. De titel klopt trouwens volgens een blurbje eigenlijk niet. Nadia Shireen heeft immers gezegd dat het boek zo leuk is dat de titel zou moeten luiden: <i>The Book That Everyone Wanted To Read</i>.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p></p><div style="text-align: justify;"><i><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifIbaDCMbAxv7YUVcj0t63Hb0-jZNrG6sj85KBdHw5G-3cbs2-78ELT7bh755f0aa3BqsZHFJsEQVuTupibiO8FF1nBN_zVGxMuVWkpnv4aobzsrMDH6Pus_fNqeC9k1HeDw3wmQlMbcUVVZX55mWmb9vnNSKBTwpqi4iF2HUv4xd7vy2j/s2560/The%20book%20that%20no%20one%20wanted%20to%20read-achterkant.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: justify;"><img border="0" data-original-height="2560" data-original-width="1718" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifIbaDCMbAxv7YUVcj0t63Hb0-jZNrG6sj85KBdHw5G-3cbs2-78ELT7bh755f0aa3BqsZHFJsEQVuTupibiO8FF1nBN_zVGxMuVWkpnv4aobzsrMDH6Pus_fNqeC9k1HeDw3wmQlMbcUVVZX55mWmb9vnNSKBTwpqi4iF2HUv4xd7vy2j/w134-h200/The%20book%20that%20no%20one%20wanted%20to%20read-achterkant.jpeg" width="134" /></a></div></i></div><p></p><div style="text-align: justify;"><a href="http://fstolk.blogspot.com/2020/02/soliloqium.html" target="_blank">Maar als ik het wel heb</a>, is dit <i>niet</i> het eerste boek dat door een boek geschreven is. Al in 2014 verscheen eveneens bij Walker Books: <i>My name is Book. An Autobiography</i>. In kleine letters staat op het voorplat volledigheidshalve ook nog: <i>as told by John Agard</i>. Op het achterplat staat deze aanprijzing:</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0 0 0 40px; padding: 0px;"><p></p><div style="text-align: justify;">This is non-fiction like you've never read it before – the story of books, told by none other than... BOOK!</div><p></p></blockquote><p style="text-align: justify;">Het zijn allebei kinderboeken. Maar ook werken in dat genre moeten qua volwassen paratekstuele informatie toch serieus en correct zijn?</p><p style="text-align: justify;">Om de boel verder te compliceren: in 2021 verscheen bij Pushkin Children's Books een jeugdboek van Beth Bacon met de kennelijk plagieerbare titel: <i>The Book No One Wants to Read</i>. Een echte loljurk, die Bacon; ze schreef ook <i>I Hate Reading</i> en <i>The Worst Book Ever</i>.</p><p></p><div style="text-align: justify;"></div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-65592081892108626062023-05-09T14:59:00.012+02:002023-10-29T17:14:11.304+01:00Nog weer eens stijl, nogmaals beeldspraak (II)<p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdUuFy3ellgJNN2zPWE4e2y-0ktjqvemIPWEQhyX8yVW6lQpDSASk-RodkfTOf1r0_12bafvn9hHlTI8PXGZsIQJMLg_F58-MYz1Wm_Csvgs6oYH76aJch0AnbKDynDWOpPB-Ee7MC378KnX8_Y6mwz9RbU4ZbfvOdIHqUTWzIxGiDfrqI/s800/trechter.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="800" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdUuFy3ellgJNN2zPWE4e2y-0ktjqvemIPWEQhyX8yVW6lQpDSASk-RodkfTOf1r0_12bafvn9hHlTI8PXGZsIQJMLg_F58-MYz1Wm_Csvgs6oYH76aJch0AnbKDynDWOpPB-Ee7MC378KnX8_Y6mwz9RbU4ZbfvOdIHqUTWzIxGiDfrqI/w200-h200/trechter.jpeg" width="200" /></a></div><p style="text-align: justify;">Nu ik <i>Niets is gelogen</i> (2019) van Sacha Bronwasser aan het herlezen ben (omdat de roman nogal intrigerend is qua thema en vertelling), zie ik dat ik bij de eerste lezing waarschijnlijk niet zomaar <a href="http://fstolk.blogspot.com/2023/05/begonnen-aan-niets-is-gelogen-e-boek.html" target="_blank">over een vergelijking struikelde</a>, maar dat dat mede gebeurde doordat er vlak daarvoor al een vreemde beeldspraak staat; daar had ik overheen gelezen, nieuwsgierig als ik was naar wat er allemaal nog zou komen. Maar bij herlezing struikelde ik er alsnog over. Op ongeveer 4% van het totaal (het is lastig verwijzen naar een e-boek), het laatste onderdeel van 'deel I: middag', staat dit:</p><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">De aanloop naar dit moment is opgelost, gorgelend weggelopen in de trechter van het geheugen.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Ik denk dat ik wel begrijp wat de (bedoelde) betekenis is; die staat naar ik aanneem namelijk al in het gedeelte vóór de komma: de gebeurtenissen voorafgaand aan 'dit moment' heeft de ik-vertelster, het personage Gala Versluis (de kunsthistorica en freelance-journaliste die een inleiding gaat houden bij de opening van een tentoonstelling in Kortrijk van werk van Lisa van Staal), de gebeurtenissen daaraan voorafgaand heeft ze niet of niet goed in haar geheugen opgeslagen en/of is ze vergeten. Het 'oplossen' is de natuur- dan wel scheikundige metafoor voor 'mnemotechnisch niet beklijven'.</p><p style="text-align: justify;">Om het punt duidelijk(er) te maken en/of om het sterker te formuleren, volgt er na de komma een tweede metafoor, die is gecombineerd met een vergelijking, als een soort zelfcorrectie. </p><p style="text-align: justify;">Na die tweede beeldspraak volgt ook nog wat duidende context: 'Blijkbaar had ik besloten dat ik niet alleen zou gaan en had ik Fatima gebeld.' Zo kan dat gaan in een mensenhoofd; het woord 'Blijkbaar' verraadt opnieuw het weinig standvastige karakter van de registrerende en terugblikkende menselijke geest. Sowieso gaat deze roman, net als <i>Luister</i> (2023), over de subjectieve, onvolledige, verteken(en)de, kortom: gatenkazerige wijze waarop een individu het leven waarneemt en opslaat (ik zoek nog een mooi Nederlands equivalent van 'lückenhaft').</p><p style="text-align: justify;">Wie herinnert, terugblikt, memoreert, kan voor verrassingen komen te staan, zeker wanneer de ervaringen en herinneringen van anderen erbij betrokken worden (een vergelijkbaar meervoudig perspectief speelt een rol in <i>Luister</i>). De kleinigheden van de aanloop naar 'dit moment' in <i>Niets is gelogen</i> zijn min of meer uit Gala's herinneringen verdwenen, zoals suiker oplost in een kopje thee, niet meer van de thee te onderscheiden als zelfstandig iets, verdund en schijnbaar verdwenen in de herinnering aan het (belangrijker) geheel van het moment zelf, waarvan deze roman de omcirkelende, benaderende beschrijving is. Die beschrijving door Gala <i>is</i> de roman, en de roman is, net als <i><a href="https://klassequaboeken.blogspot.com/2023/03/sacha-bronwasser-luister.html" target="_blank">Luister</a></i>, een monoloog. Beide romans zijn ook te karakteriseren als ouderwets realistische <i>tranches de vie</i>, maar de vertelwijze is niet simplistisch chronologisch.</p><p style="text-align: justify;">Die aanloop naar het moment, of beter: naar het beslissende moment, het moment waarop je nog terug had gekund, is volgens het zinstuk na de komma 'gorgelend weggelopen in de trechter van het geheugen.' Wat, zo luidt mijn probleem, voegt dat beeld toe aan de reeds voor de komma geleverde informatie dat de aanloop is verdwenen uit of nooit is terechtgekomen in het geheugen?</p><p style="text-align: justify;">Ten eerste: dat het 'gorgelend' gebeurde. 'Gorgelen' is volgens het <i>Woordenboek der Nederlandse taal</i> 'een klokkend geluid maken door eene vloeistof, door middel van uitstromende lucht, achter in de keel in beweging te houden (en op die wijze de keel te spoelen).' Bij gorgelen <i>verdwijnt</i> er dus geen vloeistof, loopt er geen vloeistof door de keel weg; die vloeistof wordt daar achterin juist in beweging <i>gehouden</i>. De metafoor, met als kern dat de aanloop zich als een vloeistof gedraagt, zegt het tegendeel van wat voor de komma nog de kennelijke bedoeling was van de zin.</p><p style="text-align: justify;">Ten tweede: dat het geheugen als een trechter is. Past goed bij die vloeistof, maar wat zou 'de trechter van het geheugen' kunnen zijn? Ik denk bij nader inzien niet dat hier sprake is van een vergelijking zoals in 'Een boom van een kerel' of 'De kluis van mijn hart' waarbij de lengte van een vent of de veilige beslotenheid van iemands hartstocht wordt vergeleken met de lengte van een boom respectievelijk de solide ontoegankelijkheid van een bankkluis. Het geheugen is toch wel wat meer dan alleen maar een doorgangsmiddel van <i>les chose de la vie</i> vanuit de werkelijkheid naar het niet-zijn? Misschien is de trechter hier metonymisch gebruikt als aanduiding voor de taps toelopende ingang tot het geheugen; maar dan is hij juist een hulpmiddel om de aanloopgegevens naar het moment zonder morsen <i>in</i> het geheugen over te schenken. Als door zo'n trechter iets 'wegloopt', komt het juist in het geheugen terecht, terwijl voor de komma staat dat 'de aanloop' <i>niet</i> in het geheugen is opgeslagen.</p><p style="text-align: justify;">Ik snap deze beeldspraak niet, vanuit welke hoek ik er ook tegenaan kijk.</p><p style="text-align: justify;">Wachtend op hulp, stel ik een alternatief voor als tijdelijk lapmiddel:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">De aanloop naar dit moment is opgelost, klokkend verdwenen door de strot [of: in de bodemloze zinkput] van de vergetelheid.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">'Klokkend' is een klanknabootsend woord is dat zowel met vloeistof als met het verstrijken van de tijd verbonden kan zijn.</p><p style="text-align: justify;">P.S.<br />Op de website van de <a href="https://sachabronwasser.nl/werk/niets-is-gelogen/" target="_blank">schrijfster</a> las ik lof, naar aanleiding van <i>Niets is gelogen</i>, voor haar metaforiek, uit onverwachte hoek; ze citeert Hugo Borst, die ik nog niet kende als literair criticus, die ergens gezegd heeft: 'Sacha Bronwasser is de koningin van de metafoor.' Op de website van haar <a href="https://amboanthos.pr.co/180880-niets-is-gelogen-is-overdonderend-debuut-van-sacha-bronwasser#" target="_blank">uitgeverij</a> staat nagenoeg hetzelfde citaat, eveneens zonder bron: 'Sacha Bronwasser is wat mij betreft de koningin van de metafoor.' Dat klinkt al wat minder ver reikend. En misschien bedoelt Borst dat ze wat hem betreft wat <i>veel</i> metaforen en vergelijkingen gebruikt?</p><p style="text-align: justify;">Iets anders, maar wellicht verwants. Tijdens het herlezen van dit debuut, ben ik ook wat gaan rondlezen in recensies, voor zover die niet achter betaalmuren verscholen gaan (een mens moet zorgvuldig omgaan met z'n pensioen). Toen werd ik door Yolanda Entius in <i><a href="https://www.trouw.nl/cultuur-media/het-verraderlijk-geheugen-speelt-een-slordige-hoofdrol-in-niets-is-gelogen~bc6c1714/" target="_blank">Trouw</a></i> met de neus op de feiten gedrukt. Gala zit in het eerste deel van de roman wat te rommelen met de datum van de opening van de tentoonstelling. Ergens in het voorjaar zou die geweest zijn, in maart of zo... terwijl ze helemaal aan het begin van de roman, aan het begin van haar eigen relaas, meer in het bijzonder: met<span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"> de ontvangst van de rouwkaart van een van de personages, precies uitrekent hoe lang die Pé Derkinderen nog had geleefd na de avond van de dag van de opening van de tentoonstelling: 'Vijf jaar en negentien dagen', is het resultaat van het rekenen. Ze moet dan nog weten dat de opening plaatsvond op 25 mei 2013. Is haar dat even later dan ontgaan?</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">'Niet het geheugen rommelt hier maar wat aan', zegt Entius, 'de verteller doet het.' Opmerkelijk is het zeker. Nadrukkelijk vertelt Gala dat ze op 'maandag 17 juni' de enveloppe met het overlijdensbericht van de mat raapt. Vervolgens vertelt ze niet dat ze dat bericht ook daadwerkelijk leest, maar kennelijk deed ze dat wel, want ze weet dan immers pas dat Pé is overleden. Maar later die dag 'voert' ze 'de naam in', zoals ze zegt; een vreemde formulering, maar kennelijk gebruikt ze 'Pé Derkinderen' als zoekterm op de computer, want daarna staat er dat vervolgens 'boven aan de lijst resultaten een rouwadvertentie staat.' Niet 'de' maar 'een' rouwadvertentie, trouwens. Dan volgt de tekst van die digitale of gedigitaliseerde rouwadvertentie, waarop als enige tijdsaanduiding onder de naam van de overledene staat: '1954-2018'. Vervolgens vertelt Gala:</span></span></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Ik staar een tijdje naar de letters. De advertentie is vandaag verschenen in <i>De Standaard</i>. Pé overleed op 13 juni.</span></span></p></blockquote><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Het is volkomen onduidelijk waar ze die precieze datum aan ontleent. 'Vandaag' is 'maandag 17 juni'. Drukt <i>De Standaard</i> rouwadvertenties altijd exact vier dagen na iemands overlijden af? Lijkt me sterk. Ik had aan dit gerommel geheel geen aandacht besteed, geboeid als ik was door het zich ontwikkelende weefsel van gebeurtenissen, herinneringen en reconstructies dat deze roman dan nog is, op 1% van het totaal; ik zat nog tot over m'n oren in de <i>expositio</i> van deze tragedie en kon belangrijke en onbelangrijke informatie nog niet scheiden.</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Nog op de avond zelf, die in deze roman centraal staat, is ook Fatima, de vriendin van Gala, aan het rommelen met de datum en vooral de tijd: ze wil meedoen aan een wereldwijde meditatie (ik moet zeggen: niet iets waar mijn aandacht van wakker schiet) en ze moet daarom op de juiste tijd 'inloggen' op het 'portaal'; volgens mij is dat van belang bij astrologisch-achtige fenomenen, maar het duurt nogal een tijd voor Fatima erachter is hoe laat dat moet zijn (21:12 uur, om precies te zijn, en niet ongeveer half negen, wat ze aanvankelijk dacht). Maar haar onduidelijkheid kan te maken hebben met, exponent zijn van de onhebbelijke onduidelijkheid van de menselijke herinnering waar de </span>roman<span style="font-family: inherit;"> over gaat.</span></span></p><p style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Een stapje hoger op de ladder van de <i>willing suspension of disbelief</i> is het, om ook het <i>lückenhafte</i> karakter van zowel de vertelling als de extradiëgetische vertelster te zien als onderdeel van de uitbeelding van de thematiek. Voeg daar nog bij dat voorafgaand aan de romantekst vermeld wordt dat dit 'boek [...] zijn oorsprong [vindt] in een gebeurtenis uit 2013, maar [...] een werk van fictie' is, en het spiegelpaleis is compleet. Je komt jezelf, als rommelige lezer, er ook nog eens tegen.</span></span></p><br /><div style="text-align: justify;">PPSS</div><div style="text-align: justify;">'Toen ik twintig was overleed mijn vader. [...] De telefoon ging op 30 december 1999'; '"Tante Roos is hier," raspte mijn moeder. "Kom naar huis." // Het nieuwe jaar brak aan, mijn eenentwintigste verjaardag kwam en ging en toen was de begrafenis.' (laatste onderdeel van het hoofdstuk 'Gala' in 'deel II a: avond'); dat moet dus ergens in de eerste week van januari 2000 zijn geweest.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Dertien jaar later, op 'de' dag van deze roman, 25 mei 2013, memoreert Gala: 'Ik ben vijfendertig jaar, dit zijn nog steeds mijn <i>glory days</i>.' (hoofdstuk 'Maxim' in hetzelfde deel).</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Opmerkelijk: ze zou pas 34 moeten zijn geworden ongeveer vier maanden voor 'de' dag.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Er tekenen zich nu toch enige scheurtjes af in de <i>suspension of my disbelief</i>.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><p></p><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-26852520378383766032023-05-04T12:07:00.011+02:002023-05-09T22:48:40.421+02:00Nog weer eens stijl, nu een vergelijking<p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvGA6MrlcMOi-OGvT3LZ4u_0QIprYO3HskkZ9sqpALvN8m6cennDqYNmT81ybGYglE42EeBdggW7FpkwwIBYfyMTTO-3n6H6zjCSCDs-suPVW6FzVVXUT4J3s_o_SLshwCVQW-GhRf8ugtnmvegvSSbKI_gMIW_l_z6GoKrfW6ZXzXYPu1/s352/Schermafbeelding%202023-05-04%20om%2011.42.17.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="300" data-original-width="352" height="171" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvGA6MrlcMOi-OGvT3LZ4u_0QIprYO3HskkZ9sqpALvN8m6cennDqYNmT81ybGYglE42EeBdggW7FpkwwIBYfyMTTO-3n6H6zjCSCDs-suPVW6FzVVXUT4J3s_o_SLshwCVQW-GhRf8ugtnmvegvSSbKI_gMIW_l_z6GoKrfW6ZXzXYPu1/w200-h171/Schermafbeelding%202023-05-04%20om%2011.42.17.png" width="200" /></a></div><p style="text-align: justify;">Begonnen aan <i>Niets is gelogen</i> (e-boek, Ambo | Anthos, 2019), het debuut van Sascha Bronwasser, omdat haar tweede roman, <i><a href="http://klassequaboeken.blogspot.com/2023/03/sacha-bronwasser-luister.html" target="_blank">Luister</a> </i>(2023)<i>,</i> me goed was bevallen. En ik had weer nood aan iets goeds, want na bladzijdenlanggerekt gapen was ik in slaap gesukkeld bij het boekenweekgeschenk van 2023, <i>De eerlijke vinder</i>, waarin Lize Spit een negen- of tien-jarig joch (waarom toch?) zonder wereldwijsheid een boekje vol laat focaliseren met een zeer doorzichtige spanningsboog over een met de haren erbij gesleept Kosovaars vluchtelingetje van weinig meer jaren ouderdom dan de (anti-)held, in een vertelling die opzichtig – lekker retro – in de tijd is geplaatst van nog non-digitale telefonie en flippo's in Smiths' (had je toen nog) chipszakken. Achteraf snap ik niet dat ik het gehaald heb 67 bladzijden in dit gemakzuchtig in elkaar geknutselde cpnb-flippo-encyclopedietje te lezen.*</p><p></p><p style="text-align: justify;">Bronwasser daarentegen had me meteen weer bij de leeslurven. Anders dan Spit, die alleen maar handelingen en gedachten van personages op papier zet zodat ze allemaal kloppen, besteedt Bronwasser ook aandacht aan haar taal, haar stijl, en werpt af en toe een prikkelende metafoor of vergelijking in de leesring. En waar gehakt wordt, vallen spaanders. Ik citeer er een.</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Alles begint bij het binnenrijden van Kortrijk en het zien van de Leie, die zich door de stad snijdt als een mes door een plak paté.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Om bij het eind te beginnen: waarom paté, behalve omdat het lekker allitereert met 'plak'? Is er een speciale relatie tussen paté en Kortrijk? Google biedt me niets anders dan het café Paté aan de Pottelberg 189 aldaar, maar daar lijkt Bronwassers me niet op te doelen. Misschien is het omdat 'boter' te afgezaagd was, en 'paté' net zo pasteus is (als het geen al te grove paté is). Akkoord, dat kan er best mee door.</p><p style="text-align: justify;">Maar als ik via datzelfde Google de Leie door Kortrijk zie stromen, komt er weinig reden tot associatie in mij naar boven met een snijdend mes, laat staan met een messcherpe scheiding van linker- en rechteroever, laat staan met een rechte snijlijn. Toch bedoelt Bronwasser dat laatste, want, niet vertrouwend op de kracht van haar eigen vergelijking, zo lijkt het, voegt ze er dit nog aan toe:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Meer een kanaal dan een rivier.</p></blockquote><p style="text-align: justify;">Een onvolledige, zelfstandige zin, die niet duidelijk of eenduidig syntactisch met de voorgaande is te verbinden. Ik kom niet verder dan dat de Leie er '[m]eer' als 'een kanaal dan' als 'een rivier' uitziet; de onvolledige zin zou je als een achterop geplaatste bijwoordelijke bepaling van hoedanigheid kunnen opvatten, zodat ze ook betrekking heeft op het zogenoemde snijden dat de Leie hier schijnt te doen. Die zin zou ook als een bijstelling achter 'Leie' geplakt kunnen worden, en dan is het een bijvoeglijke bepaling. Lood om oud ijzer? Knollen voor citroenen?</p><p style="text-align: justify;">Nu begint de hele formulering van de beschrijving te verkruimelen, want de Leie 'snijdt' niet de stad in tweeën volgens de tekst, de Leie 'snijdt zich' door de stad. Wat is dat: zich door een stad snijden, en wat is dan zich, zoals een mes door de paté, door een stad snijden? Wat doet een mes anders dan snijden? Wat kan je met paté anders doen dan snijden? En dan bedoel ik: een plak in de bak met paté lossnijden. Daarna komt het smeren of een hoekje van de plak afsnijden om te snoepen. Ik weet niet waarom iemand ook nog eens <i>door</i> een plak paté zou willen snijden. </p><p style="text-align: justify;">Voorin het boek staat dat het verhaal is gebaseerd op een gebeurtenis uit 2013, maar dat het een werk van fictie is. 'De erin opgevoerde personages en locaties bestaan niet als zodanig.' Ik zal dan maar aannemen dat door het gefictionaliseerde Kortrijk in dit boek een (vrijwel) kaarsrechte, gefictionaliseerde Leie stroomt, en ben benieuwd of dat snijdend mes, dat naar mijn smaak al te los in deze beschrijving zit, later nog ergens wordt ingezet.</p><p style="text-align: justify;"><br /></p><p style="text-align: justify;">* Gisteren heb ik toch maar doorgebeten en het restant van het geschenk gelezen. Dat leverde niets nieuws op, of het moet een wendinkje in het plot zijn waar niemand wakker van ligt. Van enige deernis met het leed van de Kosovaarse vluchtelingen is geen sprake: het zijn volgens dit verhaal lui die een ongeluk van een autochtoon ensceneren om de reddende held uit te kunnen hangen en een verblijfsvergunning te kunnen incasseren. Jimmy blijft leven, Tristan sterft. Fijn geschenk, leuke propaganda.</p><p></p><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-52464320214843411592023-04-13T13:05:00.004+02:002023-05-24T15:52:39.188+02:00Het edele handwerk - II<p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7gBiW8OXSiYbirhbR4JCqPEn9V2zfmOUPqU9odEEZ9-LApRSiDdsHbBg1iTxLzE8Z9SHCsnlsWpY6Y0KXRTsIjYPgZjzIQZsO4BaeU1RSDJpupNC8OInxz4tG4szUVM43yg_Wj_1WhRfwUjFozkuHEKKRlGwJCqsplkmoxX0bL_YoHd0P/s632/marsman-tempel-1.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="632" data-original-width="389" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7gBiW8OXSiYbirhbR4JCqPEn9V2zfmOUPqU9odEEZ9-LApRSiDdsHbBg1iTxLzE8Z9SHCsnlsWpY6Y0KXRTsIjYPgZjzIQZsO4BaeU1RSDJpupNC8OInxz4tG4szUVM43yg_Wj_1WhRfwUjFozkuHEKKRlGwJCqsplkmoxX0bL_YoHd0P/w123-h200/marsman-tempel-1.jpeg" width="123" /></a></div><p></p><p></p><div style="text-align: justify;">In een grijs verleden plaatste ik op <i><a href="https://www.textualscholarship.nl/?p=283">Textualscholarship.nl</a> </i>een hulpvraag in verband met de collatie van eerste druk(ken) van Marsmans <i>Tempel en kruis</i> (1940). Het plan om daar 'iets' mee te doen, is destijds wel in de steigers en grondverf gezet maar daarna langzaam doch definitief in duigen gevallen. Het vak evalueerde en de aandacht voor de (drager en de staat van de) tekst verdween naar de achtergrond, net als die voor (historisch-kritische) edities en misschien ook wel de editiewetenschap als subdiscipline van de neerlandistiek.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Beter laat dan nooit is er nu toch een reactie op mijn oproep gekomen, de eerste in vele jaren, en nog wel een uit doorgaans betrouwbare bron, namelijk: de eigen maniakale koker. <i>Crowd editing</i> is nooit tot volle wasdom gekomen, althans niet naar aanleiding van mijn bezielende hulpvraag.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Bij mijn afscheid van de Universiteit Utrecht ontving ik van oud-studente JoJanneke van der Kaa een exemplaar van de eerste druk van <i>Tempel en kruis </i>(we analyseerden het werk in de cursus <i>Literaire teksten</i>). Dit onverwachte en zeer welkome geschenk ziet er anders uit dan het andere gebonden exemplaar ik al bezat. Het heeft (eveneens) geen stofomslag (meer), maar is gehuld in een slap licht-oranje-bruin linnen kaft, vergelijkbaar met de gebonden exemplaren van de officiële tweede (1940) en derde druk (1941) in mijn collectie (het mooiste vind ik overigens een gebonden derde druk met een zwarte linnen band en een wit papieren stofomslag).</div><p></p><p style="text-align: justify;">Met dit tweede exemplaar van de gebonden oplage van de eerste druk op het bureau kan ik eindelijk aan mijn eigen verzoek voldoen en een identificatie ondernemen om te zien of dit exemplaar inderdaad behoort tot de echte eerste druk of dat het meer lijkt het op de niet-officiële tweede 'eerste' druk die ik meen te kunnen onderscheiden op basis van druk- en zetfeilen. Ik hoef niet mijn waslijst met kenmerken van de echte eerste druk hier niet over te nemen van mijn historische oproep op <i>Textualscholarship.nl.</i> Het resultaat van de autopsie is duidelijk: dit is zonder enige twijfel geen exemplaar van de echte eerste maar van de tweede 'eerste' druk, beter gezegd: van de gecorrigeerde eerste druk. De eerste eerste druk van <i>Tempel en kruis</i> is en blijft een zeldzaam exemplaar in mijn verzameling. De tweede 'eerste' druk, de tweede en de derde 'druk', of ze nou gebonden zijn of ingenaaid, lijken allemaal van hetzelfde zetsel getrokken te zijn.</p><p style="text-align: justify;"><i><br /></i></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-53771891638726659642023-03-29T14:14:00.004+02:002023-03-30T08:26:54.403+02:00KletsGPT<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1uUpol_uijJ8YOyKOrbgw9Pc8EvzvJyif3PrDdPo0fBDYLP7GK7xFTM-coNv23qi3vlDUibJiD1QyilYhFhSs-2nFWunrFMwR5EFvQRxYjNbn95UUJQ_SYwLGP3PptEBM2s32sWRbAQVwZqxYP979CsE1O3ql4mb2p9cDmiLmqkFka121/s1200/Everything.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="784" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1uUpol_uijJ8YOyKOrbgw9Pc8EvzvJyif3PrDdPo0fBDYLP7GK7xFTM-coNv23qi3vlDUibJiD1QyilYhFhSs-2nFWunrFMwR5EFvQRxYjNbn95UUJQ_SYwLGP3PptEBM2s32sWRbAQVwZqxYP979CsE1O3ql4mb2p9cDmiLmqkFka121/w131-h200/Everything.jpeg" width="131" /></a></div><div style="text-align: justify;">Nu ik niet meer actief bij onderwijs betrokken ben, lees ik de berichten over ChatGPT minder gretig dan mijn nog actieve oud-collega's, maar helemaal onaangeraakt laten ze me niet. Het is een beetje melig, maar ik kon het niet laten en vroeg ChatGPT naar de verschillen tussen de oorspronkelijke roman <i>Everything I Found on the Beach</i> van Cynan Jones en de redux-versie van die roman (die alleen in de Nederlandse vertaling is verschenen).</div><p></p><p style="text-align: justify;">Hoewel het programma zich wel degelijk verontschuldigt als iets buiten zijn bereik ligt, heeft het de neiging om maar wat aan te fantaseren. Dat bleek me toen ik wat andere vragen eerst had gesteld, waarop het eenvoudigweg geen antwoord kon formuleren, bijvoorbeeld over de kwaliteit van de dialogen in de musical <i><a href="https://www.checkpointcharliedemusical.nl/" target="_blank">Checkpoint Charlie</a></i>, die nu door Nederland reist. Zo ver kan het programma nog niet in de databanken graaien.</p><p style="text-align: justify;">Het antwoord op mijn vraag naar de belangrijkste verschillen tussen <i>Everything I Found on the Beach</i> en de redux-versie van die roman<i> </i>luidt, zonder verontschuldiging over te geringe 'kennis': </p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Cynan Jones's novel "Everything I Found on the Beach" was originally published in 2011, and a revised and expanded edition, often referred to as the "redux version," was published in 2020.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">The main differences between the two versions are as follows:</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Length: The redux version is longer than the original, with approximately 30,000 additional words.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Structure: The redux version has a slightly different structure, with additional chapters and changes to the order of some existing chapters.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Narration: The original version is narrated entirely in the third person, while the redux version includes first-person sections from the perspective of different characters.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Setting: The original version is set entirely in Wales, while the redux version includes additional settings in Scotland and Spain.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Characters: The redux version includes additional characters and expands on the backgrounds and motivations of some of the existing characters.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">Overall, the redux version of "Everything I Found on the Beach" is a more expansive and detailed version of the original, offering a deeper exploration of the themes and characters introduced in the original.</blockquote><br /><div style="text-align: justify;">Het jaar van publicatie van de roman is goed, maar dat kan iedereen op z'n klompen vinden op het internet. De redux-versie is echter alleen in een Nederlandse vertaling verschenen en wel in 2023. Het kletsprogramma slaat er maar een slag naar en de plank meermaals mis.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">De Engelstalige roman uit 2011 heeft in de paperbackversie van 2014 volgens Bol.com 221 pagina's, in de paperback-versie van 2016 bij Amzon.com zelfs 248, wat er aanzienlijk <i>meer</i> zijn dan de 131 pagina's die de vertaalde redux-versie telt. Het verschil in structuur is zo vaag geformuleerd, dat het haast niet niet kan kloppen. Wat ChatGPT zegt over de <i>Narration</i> is volledig onjuist. Ook de info over de <i>Setting</i> is uit een heel dikke artificiële duim gezogen. En het aantal personages is in de redux-versie juist... hoe zal ik het verwoorden: gereduceerd.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Zijn er echt docenten die zich door dit soort blabla om de tuin laten leiden? Ik kan dat maar niet geloven.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">P.S.</div><div style="text-align: justify;">Interessant is het geheel andere, meer bescheiden antwoord dat ik kreeg toen ik aan mijn initiële vraag alleen het woordje 'Dutch' toevoegde voor 'redux-version'. Ik kan niet zeggen dat het antwoord nu inhoudelijk veel beter is:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">As an AI language model, I do not have access to specific information about the differences between different versions of a novel unless they are widely reported or documented. However, I can provide you with some general information about the concept of a "redux-version" of a novel.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">A "redux-version" of a novel generally refers to a revised or updated version of the original work. This can involve changes to the story, characters, dialogue, or other elements of the book. The specific changes made to the book will depend on the author and the reasons for creating the new version.</blockquote><br /><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">In the case of Cynan Jones's novel "Everything I Found on the Beach," I am not aware of any official "redux-version" of the book being released in Dutch or any other language. However, it is possible that a new edition of the book was released in Dutch with minor changes or updates to the original text. If you have more specific information or context about the version of the novel you are referring to, please let me know and I will do my best to provide you with more accurate information.</blockquote>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-25018924567314308092023-03-29T11:17:00.026+02:002023-03-29T11:43:39.215+02:00Paginanummers<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirPNf8ikTsMrw9PosLScxuGcI0rBbDu6YM4z1-du9-gAWZa5kG0jKdHrFNFIN1gDVs8qAsUXlm-yX38A8WNrooJ54kr146cIAGUdckTCAhn5q1uUW3GkKkv5z7TEPZdLhWuToQi1Lr-LpLBUiIQOOlXFo19cFOmwOSxH9VG06ZciAmmr_6/s2310/IMG_0409.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1873" data-original-width="2310" height="162" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirPNf8ikTsMrw9PosLScxuGcI0rBbDu6YM4z1-du9-gAWZa5kG0jKdHrFNFIN1gDVs8qAsUXlm-yX38A8WNrooJ54kr146cIAGUdckTCAhn5q1uUW3GkKkv5z7TEPZdLhWuToQi1Lr-LpLBUiIQOOlXFo19cFOmwOSxH9VG06ZciAmmr_6/w200-h162/IMG_0409.jpg" width="200" /></a><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Als ik e-lees, ben ik nog steeds iets van mijn gebruikelijke, op decennia lezen-van-papier gebaseerde oriëntatie kwijt: het gevoel van het aantal bladzijden links en het aantal bladzijden rechts. Ik weet dan niet hoeveel ik in een roman of dichtbundel gelezen heb, of hoeveel er nog te genieten is (of hoeveel ik nog ‘moet’ als het boek toch tegenvalt). Het is ook figuurlijk een <i>Fingerspitzengefühl</i>: het is alles behalve exact, maar de sensatie van 'veel' of 'weinig' is toch heel overtuigend; het is bijvoorbeeld een goede basis voor het besluit: ‘Ik neem het dit weekend lekker mee, en dan begin ik maandag aan een andere’.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Als ik e-lees, loop ik voor elk boek toch even naar de fysieke boekhandel om te zien hoe dik het 'in het echt’ is: <i>Bint</i>-achtig, novellig, standaard-klassieke-romantisch, <i>Bonita Avenue</i>-lijk of <i>De man zonder eigenschappen</i>-esk, die orde van groottes (projecten als <i>Het bureau</i> en <i>De tandeloze tijd</i> zijn <i>au-dehors categorie</i>). Al tastend verdisconteer ik daarbij optisch blad- en zetspiegel, lettergrootte en -type, alsmede de grovere opmaak, dus kop- en staartwit, blanco of titelpagina’s tussen hoofdstukken en andere onderdelen.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">In mijn e-leesapparaat staat onder- en bovenaan het scherm netjes aangegeven hoeveel procent ik heb gelezen van het geheel, respectievelijk hoeveel bladzijden van het onderhavige onderdeel, en elders kan ik nagaan hoeveel uur ik al heb ge- en nog moet lezen als ik op dezelfde manier doorkachel. Maar dat zijn allemaal maten die me nog steeds niets zeggen. Ik heb er in de decennia van het volledig papieren leestijdperk nooit op gelet, en ik vrees dat dit mijn <i>status quo</i> is. Helaas is het digitale paginaäantal nogal nietszeggend, omdat je in een e-lezer (het woord is in het Nederlands net zo ambigue als in het Engels) de marges en het lettertype en de lettergrootte naar believen kunt variëren; mijn e-lezer rekent me bovendien wel het aantal bladzijden per hoofdstuk voor, maar zonder duidelijk te maken wat in ieder boek wel en niet als hoofdstuk is geprogrammeerd (ik ben het vaak niet eens met de impliciete aannames van dat ding). </span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Mijn hypothese is dat er geen digitaal alternatief bestaat voor die tactiele sensatie.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Vandaag begon ik met het herlezen van een niet omvangrijke, papieren roman die heel mooi is uitgegeven, want het is een uitgave van Koppernik: Cynan Jones, <i>Alles wat ik vond op het strand</i>. Vertaald door Manon Smits. (2023) Excursie: de vertaling is gebaseerd op een redux-versie die de auteur exclusief voor de Nederlandstalige markt heeft gemaakt; een vroege versie van het verhaal stuurde Jones in 2009 naar zijn Welshe uitgever, die om een uitwerking ervan vroeg; in 2011 verscheen bij Parthian de roman <i>Everything I Found on the Beach</i>. Maar anno Corona c.q. <i>Lock down</i> wilde Jones zijn oorspronkelijke, geheel eigen verhaal als het ware terugvorderen, wat in 2021 heeft geleid tot die redux-versie van zijn roman, waarvan nu de Nederlandse vertaling is verschenen.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">De roman bestaat uit tal van kleine eenheden: een motto, een proloog, vijf delen, elk met een titelpagina, die op hun beurt weer bestaan uit door kop- en staartwit gescheiden onderdelen, die doorgaans niet meer dan twee bladzijden beslaan, of zelfs maar een enkele bladzijde, die hooguit voor de helft vol is gezet met worden; enkele passages eindigen met een asterisk, de meeste niet - het verschil tussen die onderscheidingen markeert een inhoudelijk onderscheid. De vertelling heeft dus een mozaïekstructuur, maar kent ook een lange verhaaldraad, vermengd met een tweede draadje, en heeft een nogal overrompelend slot.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Het lezen van <i>Alles wat ik vond op het strand</i> is een spannende zoektocht (ogenschijnlijk weinig zeggende details, doen er bij nader inzien wel toe), die mij uitdaagde tot een tweede lectuur, die me veel voortschrijdend inzicht bood in het verhaal, dat genoteerd is in nogal droge zinnen, waarvan de meerderheid een eenvoudige, standaard hoofdzinsbouw heeft. Die uitgebeende stijl is typerend voor Cynan Jones.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Waartoe, dacht ik, terugblikkend op de roman en mijn leesgang, dienen eigenlijk de paginanummers in een literaire tekst? Welk nut hebben die voor de lezer? Ze lijken de typografische secondewijzer of metronoom van de continuïteit van het verhaal en de thematiek. Maar als de tekst werkelijk goed in elkaar zit, en je van meet af aan bij je lezerslurven grijpt, is dat attribuut volkomen overbodig; en wil het niet vlotten met de lectuur, dan is de helpende hand van de paginanummering een loos gebaar. De spanning in de tekst en je eigen nieuwsgierigheid brengen, als alles goed is, de samenhang en orde als het ware vanzelf gedurende de lectuur aan het licht.</span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Tweede wet van de Vroolijke Hermeneut: een literaire tekst die niet zonder paginanummers kan, deugt niet. Weg ermee</span>.</div>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-7766836106570786232023-03-25T09:51:00.015+01:002023-03-26T23:55:00.611+02:00Rechts van hem?<p></p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8DMkpzMBojwSvp8L9qD2nXW37t26LcH7oSzY8RWAhAZe4R_0LRveFGnMDNu1gJDs9Dh-YfhMkfFps_32FGh1bp5nElTCbrNwREm1j194mwyNF4AcGHAgofgx01fudu4c5tKfw0IipOKY-ZIcbNdEjoCGv1C_LMzswkumtnKTQz9wbZ_dG/s1626/IMG_0381.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1007" data-original-width="1626" height="198" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8DMkpzMBojwSvp8L9qD2nXW37t26LcH7oSzY8RWAhAZe4R_0LRveFGnMDNu1gJDs9Dh-YfhMkfFps_32FGh1bp5nElTCbrNwREm1j194mwyNF4AcGHAgofgx01fudu4c5tKfw0IipOKY-ZIcbNdEjoCGv1C_LMzswkumtnKTQz9wbZ_dG/s320/IMG_0381.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"></td></tr></tbody></table><p></p><div style="text-align: justify;">Misschien zijn er mensen die zich moeilijk kunnen voorstellen dat er zich nog regerende politici rechts van minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening bevinden, maar het gaat in het fotobijschrift, dat ik hier even onder de aandacht wil brengen, niet om posities in het politieke spectrum. Het gaat om een handreiking bij de identificatie van mensen die op de foto te zien zijn.</div><div style="text-align: justify;"><br />Als je deze bomvolle persfoto icono-semiotisch analytisch 'leest', zie je achtereenvolgens:</div><div style="text-align: justify;">1. een mevrouw die er niet toe doet want er hangt een enorme filmcamera voor haar hoofd;</div><div style="text-align: justify;">2. een filmcameraman die er niet toe doet, want hij houdt een enorme filmcamera voor zijn eigen hoofd;</div><div style="text-align: justify;">3. Hugo de Jonge, die er ook niet veel toe doet want zijn tronie staat niet in focus op deze afbeelding van de werkelijkheid (overigens conform de politieke werkelijkheid, want wat is er nou wel helder aan het beleid van deze man, zowel nu als in het verleden);</div><div style="text-align: justify;">4. een perspectivisch vakkundig gedecapiteerde journalist met een microfoon, die er niet toe doet (de journalist net zo min als zijn microfoon) want hij interviewt de vice-premier;</div><div style="text-align: justify;">5. een piepklein marechausseetje dat er niet toe doet want te klein, te ver op de achtergrond (letterlijk en figuurlijk) en net zo onscherp als onze Huug;</div><div style="text-align: justify;">6. met lege handen: Wopke Hoekstra, een ongeschoren en door een lentebries gecoiffeerde CDA-prominent, tevens vice-premier van ons verwarde landje;</div><div style="text-align: justify;">7. een piepklein, onscherp mevrouwtje op de irrelevante achtergrond, dat er dus niet toe doet;</div><div style="text-align: justify;">8. een nog pieperklein, onscherp mevrouwtje op de irrelevante achtergrond, dat er dus nog meer niet toe doet dan dat andere mevrouwtje;</div><div style="text-align: justify;">9. een manspersoon, op de rug gezien, focaal even onscherp als Hugo de J., van achteren bezien, dus klaarblijkelijk zeer irrelevant, maar storend in beeld, want Hugo, grimlachend, lijkt hem uit zijn entourage te willen bewegen.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Enige sturing bij het lezen van deze rommelige foto lijkt inderdaad wel nodig. In de <i>Volkskrant</i> van 25 maart 2023 staat er dus onder:</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p></p><div style="text-align: left;">De CDA-ministers Hugo de Jonge (vooraan, midden) en Wopke Hoekstra (rechts van hem) komen vrijdag [moet zijn: kwamen vrijdag] aan op het Binnenhof voor de wekelijkse ministerraad. David van Dam</div><p></p></blockquote><p style="text-align: justify;">Was ik even vergeten: Hoekstra is ook minister van Buitenlandse zaken. Om <i>hem</i> heen is deze spontane foto geënsceneerd: <i>hij</i> staat volgens het onderschrift <i>niet</i> in het midden (en de gulden snede geldt niet in de fotojournalistiek) maar <i>hij</i> is de enige persoon die scherp op de foto staat (afgezien van de irrelevante bijfiguren 1, 2 en 4).</p><p style="text-align: justify;">Wie beter uit zijn/haar/hun ogen kijkt, ziet dat er feitelijk <i>niemand</i> in het midden van de foto staat. Optisch en fotografisch staat Hugo (de ironie kent geen grenzen) links van het midden en Wopke rechts van het midden; samen vormen zij de spil van de foto. Intrigerend daarbij is dat Hugo van links van het midden naar rechts, en Wopke van rechts van het midden naar links kijkt zonder dat deze twee spilfiguren elkaar aankijken. Zo is het, en niet anders. Alleen als je niet van deze aarde bent, zou je alle optische eer kunnen geven aan de microfoon die vastgelegd is in zijn pendelen tussen de personages 4 en 6.</p><p style="text-align: justify;">Maar nu komt de taal om de hoek kijken en de verhaalanalyse. Staat Wopke Hoekstra nou echt 'rechts van hem'? Met 'hem' wordt verwezen naar 'Hugo de Jonge'. Maar het lijkt net of daarmee niet alleen verwezen wordt naar een persoon op het platte vlak van het plaatje, maar ook naar de mens Hugo, naar Hugo als focalisator. Hugo wordt het eerst genoemd in het onderschrift, Hugo staat helemaal vooraan op de foto, Hugo heeft als enige het verblindend witte boord gemeen met de als enige scherp afgebeelde Wopke.</p><p style="text-align: justify;">Hugo's ervaringen lijken hier te worden verteld. En dan moet de analyse anders luiden: alleen het ongewenste personage 9 staat 'rechts van hem'. Je ziet toch dat Hugo zijn <i>rechter</i>arm schuin naar voren en opzij uitsteekt om die gast uit beeld te bewegen? En Hugo heeft zijn <i>rechter</i>zij naar de lens gewend van David van Dam (de dienst doende <i>Volkskrant-</i>fotojournalist). Wopke, die scherp is afgebeeld en zich dus op een andere afstand van zowel David als Hugo moet bevinden, stond op vrijdag 24 maart 2023 <i>links</i> van Hugo op het Binnenhof.</p><p style="text-align: justify;">De eerste wet van de Vroolijke Hermeneut: als de foto niet liegt, slaat het onderschriften de plank wel mis.</p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-80945010094089345652023-03-21T16:46:00.009+01:002023-03-26T15:41:45.436+02:00Boekopmaak, meer in het bijzonder in digitale tijden<p style="text-align: justify;">Het opmaken van een boek, de vormgeving van de tekst, het verzorgen van de materiële voorwaarden voor gedegen leesgenot is een vak apart, uitbundig gestoffeerd met gebruiken, tradities, geplogenheden, gewoontes (om nu eens niet te vervallen in het barbaarse <i>do's and don't's</i>). Zo is het doorgaans gebruikelijk (let op de nuance die ruimte voor variatie biedt) om de tekst van een roman, een verhalenbundel of bloemlezing, maar ook die van ieder hoofdstuk, of verhaal, of enig ander onderdeel van enige omvang te laten beginnen op een rechterbladzijde. Het is geen wet van Meden en Perzen. De tweede uitgave van <i>Een pic-nic in proza</i> bijvoorbeeld is gezet met veel minder wit tussen de teksten dan de eerste uitgave, waarin iedere bijdrage ruim afgescheiden is van de voorgaande door een titelpagina met een witte keerzijde.</p><p style="text-align: justify;">Meestal staat de tekst op zo'n eerste pagina niet strak bovenaan de pagina, maar wat lager, al dan niet met een titel en/of een nummer erboven. Meestal gaat dat goed, maar in digitale versies van papieren boeken lang niet altijd. Ik ervaar dat laatste als storend. Ik vind het storend als het nummer en/of de titel van het volgende hoofdstuk direct onder de tekst van het voorgaande hoofdstuk staat. Dat ziet er zo uit:</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhimIzdAtPZ1SbnOmppsFrKbTL53K0iy3N1qC0CY4EeJSxXDxtVkUyNISpCzgQK8NjM7JyBrOB7G1pHDGdayoIr0oFAy0NyaMb8bMqwRQAh3z7a6ODL4MzhAXqBcIRwTQ1yGu6PScvaV6uAVuugjm5NThkWeFLz1yC9oms4ypap2DL_hhAz/s4032/Luister4.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhimIzdAtPZ1SbnOmppsFrKbTL53K0iy3N1qC0CY4EeJSxXDxtVkUyNISpCzgQK8NjM7JyBrOB7G1pHDGdayoIr0oFAy0NyaMb8bMqwRQAh3z7a6ODL4MzhAXqBcIRwTQ1yGu6PScvaV6uAVuugjm5NThkWeFLz1yC9oms4ypap2DL_hhAz/w300-h400/Luister4.JPG" width="300" /></a></div><div><br /></div>en zo:<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTieEt6Xhw81t9MiJcVlbSO1eh7hLIiL_y9e4wL-Qy0219TWjytKa-D9u791LC_obi4WEXlNd10Wcx1wZzqyYd_Lm0eBrhAFhJ0J8CwFxjWSAjO997jKawFNcwX0DnN6k9F0i6b55ljQuyDxVM1EyqjjE4ELinWwQg6ds-Dorff6O64wKq/s4032/Luister1.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTieEt6Xhw81t9MiJcVlbSO1eh7hLIiL_y9e4wL-Qy0219TWjytKa-D9u791LC_obi4WEXlNd10Wcx1wZzqyYd_Lm0eBrhAFhJ0J8CwFxjWSAjO997jKawFNcwX0DnN6k9F0i6b55ljQuyDxVM1EyqjjE4ELinWwQg6ds-Dorff6O64wKq/w300-h400/Luister1.JPG" width="300" /></a></div><div><br /></div><div style="text-align: justify;">(en het kan nog erger: dat ook nog de eerste regel van het nieuwe hoofdstuk onderaan de pagina bungelt). Terwijl het zo zou 'moeten':</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJnuVPrt-4NGfHY14GgA4XEqzT09H29FavTFCvDlSQ14XyNbKMqMADsro66qRgOqcgxI5JPsmV8KpDD1vx0dH3GPa58Kb_i7UBztdkDLezV5CoGiWo-4O2LnyYQc884i_q3cj8s5JmYXBzrKkn24Iuj98erFMmo0tfY9hIgdJ29JLy8m6G/s4032/Luister2.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJnuVPrt-4NGfHY14GgA4XEqzT09H29FavTFCvDlSQ14XyNbKMqMADsro66qRgOqcgxI5JPsmV8KpDD1vx0dH3GPa58Kb_i7UBztdkDLezV5CoGiWo-4O2LnyYQc884i_q3cj8s5JmYXBzrKkn24Iuj98erFMmo0tfY9hIgdJ29JLy8m6G/w300-h400/Luister2.JPG" width="300" /></a></div><br /><div style="text-align: justify;">Het zal toch niet moeilijk zijn om een extra regel in het opmaakprogramma te schuiven in de geest van: 'als hoofdstuk afgerond, dan verder op nieuwe rechterpagina en eerste zoveel regels leeg laten'. En als ze dan toch bezig zijn, laat ze ook even voorkomen dat woorden op de meest idiote plaatsen worden afgebroken: één letter (plus leesteken) naar de volgende regel doorschuiven was in de tijd van WordStar al een onmogelijkheid. Kom op, zeg. Er staat 'kios-k.' prominent aan het eind van de eerste regel. Hoe lelijk kan je het maken?</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">In de digitale versie van het boek dat ik nu aan het lezen ben (nee, niet <i>De man zonder eigenschappen</i>) is het toeval, oftewel: een uitzondering als de opmaak van een nieuw hoofdstuk goed gaat, in de papieren versie is het gelukkig de regel; ik ben even met Freddy naar boekhandel <i>Het colofon</i> gelopen om het na te gaan:</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTD85O_ojS86F-u3qdB7Pec_nxQpCV1u7rN5P5PUFzYlxQDK70n7oQhtmczNu3d7nzqVGlQD9qgvU_SeHs-i4P_VSEDeHsUd47-cHS9u6-A43JqbdOvO5f33LEXWjzZT8DgmxZPrEU7VMhhoxoNdJMr4Lx6OdIxs46JRJjE0tzWFlWjpnm/s4032/Luister5.JPG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTD85O_ojS86F-u3qdB7Pec_nxQpCV1u7rN5P5PUFzYlxQDK70n7oQhtmczNu3d7nzqVGlQD9qgvU_SeHs-i4P_VSEDeHsUd47-cHS9u6-A43JqbdOvO5f33LEXWjzZT8DgmxZPrEU7VMhhoxoNdJMr4Lx6OdIxs46JRJjE0tzWFlWjpnm/w300-h400/Luister5.JPG" width="300" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Jammer genoeg heeft de boekverzorger op deze willekeurige plaats dan weer de regel uit het oog verloren (en daarmee het belang van de lezer) om de tekst(deel) te laten beginnen op een rechterpagina. Maar misschien is dat vooral een kwestie van smaak. Inderdaad, het kost wat meer papier, maar daar hoef je dan niets op te drukken, dat scheelt; zo duur zal dat toch niet zijn? Of toch? Want in hetzelfde gedrukte boek ziet het begin van de roman er zo uit:</div><div style="text-align: justify;"><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4Z3IebPFYXZ_oT2mg3mBU2DTzwY0ka9oI20nzS9i45axg3YXwXuWP-eDWinlos4NMRhBRn_l0YpNSdzmPPzowLmM4JXeWVU98K5nvYP93gdiBVLX0UQBPb7qK6Hb_K2ubAux3R2puAWNKiqQET16jdUtw1lB2fiJ2vFtY61V3c-RCp-yF/s4032/Luister6.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4Z3IebPFYXZ_oT2mg3mBU2DTzwY0ka9oI20nzS9i45axg3YXwXuWP-eDWinlos4NMRhBRn_l0YpNSdzmPPzowLmM4JXeWVU98K5nvYP93gdiBVLX0UQBPb7qK6Hb_K2ubAux3R2puAWNKiqQET16jdUtw1lB2fiJ2vFtY61V3c-RCp-yF/w300-h400/Luister6.jpg" width="300" /></a></div></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">De linkerpagina is liefdeloos volgepleurd met buiten-literaire rimram. Ten koste van het genot, van de rust voor het lezend oog, van de zin in en aandacht voor de boektraditie.</div></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div><div style="text-align: justify;">Ik had liever op een andere plek ontdekt dat <i>Luister</i> van Sacha Bronwasser (Ambo | Anthos, Amsterdam 2023) in twee maandjes al aan de vierde druk toe is. Begrijpelijk, want het is een werkelijk reuze <a href="https://klassequaboeken.blogspot.com/2023/03/sacha-bronwasser-luister.html">intrigerende roman</a>, die heel goed geschreven is en waarin het wel en wee van de hoofdpersoon op spitse, subtiele wijze gekoppeld is aan een aspect van de recente noord-west-Europese geschiedenis (iets wat McEwan in <a href="http://klassequaboeken.blogspot.com/2023/03/ian-mcewan-lessons.html" target="_blank"><i>Lessons</i></a> mijns inziens niet gelukt is).</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Ik ben <i>Luister</i> nu voor de tweede keer aan het lezen, en ik blijf erdoor geboeid; wat erger is: ik word erdoor gewezen op mijn rommelige lezen, want het wordt me duidelijk dat ik de les van een van de personages nog niet goed in mijn oren heb geknoopt: dat zien iets anders is dan kijken! </div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Des te meer betreur ik het dat de digitale versie van <i>Luister</i> zo stiefmoederlijk, zo erbarmelijk op het e-lezerschermpje met digitale inkt terecht is gekomen (rommelen met de instellingen van het apparaat levert nauwelijks enige verbetering die niet opnieuw aan het toeval is toe te schrijven). Ik geniet er juist van als inhoudelijk mooie boeken er ook van buiten, materieel, formeel, technisch, (typo)grafisch goed verzorgd uitzien. Noem het een stugge uiting van mijn diepgeworteld, twintigste-eeuws, cultureel conservatisme, ik laat me dat niet dan met tegenzin afsnoepen.</div><div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Bij mijn bezoek aan <i>Het colofon</i>, in de Bakkerstraat te Arnhem, zag ik de Nederlandse vertaling door Manon Smits van <i>Everything I Found on the Beach</i> van Cynan Jones, een uitgave van Koppernik. Meteen gekocht want: ja hoor, perfect uitgevoerd.</div><p style="text-align: justify;"><br /></p></div></div>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-45418986403615781862023-03-21T13:30:00.002+01:002023-03-21T15:29:15.499+01:00Hap-snap 6 - De oer-Pic-nic<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtAe9TAy9y9g4qxtUz5SOyyyRmD4Mj9qsqs7Xpx1YrOEAmcXRf2WYHhDeeM3p1N-EsfIGA6e2_gVk6Ty_CQdBfZgcgGz1au434pSEK1ZG2755SMe867Z98bUhTqFA5MbuJyq6EVXENfi8OIXk3D7SaDfhK1o0FpUjZ9cIfrE-WW69N5iV3/s4032/Pic-nic1.JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtAe9TAy9y9g4qxtUz5SOyyyRmD4Mj9qsqs7Xpx1YrOEAmcXRf2WYHhDeeM3p1N-EsfIGA6e2_gVk6Ty_CQdBfZgcgGz1au434pSEK1ZG2755SMe867Z98bUhTqFA5MbuJyq6EVXENfi8OIXk3D7SaDfhK1o0FpUjZ9cIfrE-WW69N5iV3/w150-h200/Pic-nic1.JPG" width="150" /></a></div><div style="text-align: justify;">Het was niet tegen te houden. Ik móést even naar der Utrechtse bibliotheken bibliotheekste afdeling: de bijzondere collecties van de UB der UU, op de zesde verdieping van die zwarte kolos met direct achter de ingang een trap, met witte treden en zwarte stootboorden, waarvan de oogbollen in je kop gaan stuiteren als je erover omhoogloopt naar de ontvangstruimte. Maar ik móést even de eerste druk van de <i>Pic-nic</i> in het echt voelen en zien, inclusief het omslag van G.W. Dijsselhof.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQDpNdyj31wvGLPW6OaQxMQrrEXn8v05Txo3lS0qZSOxC2u0z6Z4y8X2PdGsYllfk7-FOEx3tU6g_VCrBHYeOiiqmXMIjBqe7k9cWFdwDPCmi8fGVKdwM3D9-yIVMXtY9sH_AnnIFbwb_q3k-XHQYL3T2Y2jfXmOnkQ2_ltrmipZg7ib3K/s4032/LeeszaalBC.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; text-align: justify;"><img border="0" data-original-height="2036" data-original-width="4032" height="101" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQDpNdyj31wvGLPW6OaQxMQrrEXn8v05Txo3lS0qZSOxC2u0z6Z4y8X2PdGsYllfk7-FOEx3tU6g_VCrBHYeOiiqmXMIjBqe7k9cWFdwDPCmi8fGVKdwM3D9-yIVMXtY9sH_AnnIFbwb_q3k-XHQYL3T2Y2jfXmOnkQ2_ltrmipZg7ib3K/w200-h101/LeeszaalBC.jpg" width="200" /></a></div><div style="text-align: justify;">Zalig daar, in die hooggelegen, koele stilte, met de gepaste parafernalia zoals een looïge gebedskrans om zonder huidcontact een dikke foliant open te laten liggen op een kussen dat zich gewillig laat plooien naar de stugge vormen van het kwetsbare cultuurgoed; geen tas mag mee de zaal in, wel m'n eigen exemplaar van de tweede uitgave der <i>Pic-nic</i>, een los notitieboekje, en een potlood, na-druk-ke-lijk géén pen, om notities mee te maken.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWFE2W6Z6VjANiySWWM8sNtvLcM3BB5nrlVSvRBoLSMS6TVveeWgZIO9Q1tVL35FzO0DX2yahZRywQWpMQu8BmHF69TXC9jNssWaH8gymf-s35fYYBoCPghrmzbB1kpWe0AzyDG6CDRh6wJSbQgtVZo7u1ZAWfw5YeMI-EhgbW1XQ8jXKy/s3437/FragmentKarelroman.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><br /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWFE2W6Z6VjANiySWWM8sNtvLcM3BB5nrlVSvRBoLSMS6TVveeWgZIO9Q1tVL35FzO0DX2yahZRywQWpMQu8BmHF69TXC9jNssWaH8gymf-s35fYYBoCPghrmzbB1kpWe0AzyDG6CDRh6wJSbQgtVZo7u1ZAWfw5YeMI-EhgbW1XQ8jXKy/s3437/FragmentKarelroman.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2600" data-original-width="3437" height="151" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWFE2W6Z6VjANiySWWM8sNtvLcM3BB5nrlVSvRBoLSMS6TVveeWgZIO9Q1tVL35FzO0DX2yahZRywQWpMQu8BmHF69TXC9jNssWaH8gymf-s35fYYBoCPghrmzbB1kpWe0AzyDG6CDRh6wJSbQgtVZo7u1ZAWfw5YeMI-EhgbW1XQ8jXKy/w200-h151/FragmentKarelroman.jpg" width="200" /></a></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">En ik tegen beter weten in hopen in de rug van de bundel, die de druk der tijden al jaren geleden niet meer kon weerstaan, een fragment van een Karelroman te zien schemeren (en niet weer een reep krantenpapier met advertenties).</div></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw_BdhXAYfY4A5FcbIL_8Zg-FAFh77_up-Iv8dz1VeBLgl0xDh-xO5HHXo8H_o9XB-5O-H9ZZqfMW_IoirL7wGDmAu1HDCoLRf6L1yzCf2XiK_lmYTgoqJFCL48tfAGI28U-CBy5H7HBy7AjuhZ0WoCmX7k7wytBBKkhmUf3fxSj3-BAb7/s3831/Lezersspoor.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3831" data-original-width="2421" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw_BdhXAYfY4A5FcbIL_8Zg-FAFh77_up-Iv8dz1VeBLgl0xDh-xO5HHXo8H_o9XB-5O-H9ZZqfMW_IoirL7wGDmAu1HDCoLRf6L1yzCf2XiK_lmYTgoqJFCL48tfAGI28U-CBy5H7HBy7AjuhZ0WoCmX7k7wytBBKkhmUf3fxSj3-BAb7/w126-h200/Lezersspoor.jpg" width="126" /></a></div></div><div style="text-align: justify;">De eerste eigenaar/lezer, of een van de eerste eigenaars/lezers (x/v/m) heeft dit Utrechtse exemplaar van hun/haar/zijn naam voorzien: C. Groneman (wellicht, misschien, of iets dergelijks; zo'n signatuur is altijd moeilijk te ontcijferen), eronder de datum: 5 Dec. 1896. Was het dan een ramsj-exemplaar als Sinterklaascadeautje?</div><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-58149596340130917752023-03-20T15:23:00.006+01:002023-03-21T15:27:14.807+01:00Hap-snap 5 - Ernest Downson<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTgW816zWvuUtGahODDIvgZGtED9qCQqxZg580hWekbmfr50ts3TVZBQkg9Hr7sLE3cHaOHk7kGd2uUCSHRCF1khe1s2bROKpR7_ry-OWzt10mo4gZdLqxGmF6C7ghVWtQkeN_Pdq7F1ch0eHk8kSnNcOf6LLT2s8sjcUol3jEeU0KYRnf/s349/Dowson.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="349" data-original-width="275" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTgW816zWvuUtGahODDIvgZGtED9qCQqxZg580hWekbmfr50ts3TVZBQkg9Hr7sLE3cHaOHk7kGd2uUCSHRCF1khe1s2bROKpR7_ry-OWzt10mo4gZdLqxGmF6C7ghVWtQkeN_Pdq7F1ch0eHk8kSnNcOf6LLT2s8sjcUol3jEeU0KYRnf/w158-h200/Dowson.jpeg" width="158" /></a></div><div style="text-align: justify;">Lees ik met een half oog (kan je dat zo zeggen?) 'Een tocht door Londen', het enige stuk van Albert Verwey in de tweede uitgave van <i>Een pic-nic in proza</i>, word ik verrast door de hoeveelheid poëzie die Appie daarin bespreekt en vertaalt van een dichter, geboren in 1867 (dus twee jaar jonger dan hijzelf), waar ik nog nimmer van gehoord had (dat is nog allemaal tot daaraantoe), zoek ik die dus maar googlenderwijs even op en kom ik terecht in een zozeer van verval doortrokken levensloop dat je die gerust een levenssloop mag heten, een <i>Lebenswerdegang</i> van een schier archetypisch laat-negentiende-eeuws gehalte, waardoor je zou gaan twijfelen aan het realistisch niveau van de beschrijving ervan (zie onder andere <a href="https://mypoeticside.com/poets/ernest-christopher-dowson-poems" target="_blank">hier</a>): geboren in niet beroerde omstandigheden, afgebroken opleiding, dichterlijke roeping, onbereikbare (tevens ongepaste) geliefde, <i>hashish</i>, drank, zenuwziekte en een vroege dood... en dat laatste ook nog eens anno 1900! Zo een dichter mag je decadent noemen. En dan blijkt dat P.N. van Eyck, de brave, droefgestemde maar tot op het bot idealistische dichter waarop ik ooit ben afgestudeerd, in de <i>Nieuwe gids</i> van mei 1911 een stuk over deze poëet heeft geschreven, dat in deel drie van zijn <i>Verzameld werk</i> (Van Oorschot, Amsterdam, 1959) is opgenomen en als zodanig gewoon in mijn boekenkast staat (en digitaal in de <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_nie002191101_01/_nie002191101_01_0057.php" target="_blank">DBNL</a>).</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Heet dit nog intertekstualiteit of is het interbibliothecariteit? Coïncidentie dan?</div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-40950915095459769902023-03-20T12:34:00.004+01:002023-03-21T13:31:50.655+01:00Hap-snap 4 - Lodewijk vs Jan<p><span></span></p><div class="separator" style="clear: both;"><span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCNiWq9fEuyyab9FnD0RQqKwIirVaqMnyCQAFAtQ_gdxeVdo4ebB1EOXPV23bC67zfzELiqzdqCOZLE_4bQ6Y4O5svvaata4WGPhs1dB3kMy_G5YvLZ1vIU8Sh9Lo_vgVbl47ITEuc8vGNwsHTOXAilibLL2oHvVDeolXvEyg7LMXD9woG/s3935/IMG_3858.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3935" data-original-width="2625" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCNiWq9fEuyyab9FnD0RQqKwIirVaqMnyCQAFAtQ_gdxeVdo4ebB1EOXPV23bC67zfzELiqzdqCOZLE_4bQ6Y4O5svvaata4WGPhs1dB3kMy_G5YvLZ1vIU8Sh9Lo_vgVbl47ITEuc8vGNwsHTOXAilibLL2oHvVDeolXvEyg7LMXD9woG/w133-h200/IMG_3858.jpg" width="133" /></a></span></div><span style="text-align: justify;"><div style="text-align: justify;"><span>Echt hilarisch is Van Deyssels bespreking van Jan ten Brinks essay <i>De oude garde en de jongste school</i> (Jan Leendertz & Zn, Amsterdam, 1891). In de eerste zin spreekt hij van een zeldzaam 'smakelijk gedrukt' boek, en gedurende de vier volle bladzijden die de bespreking telt, gaat hij helemaal uit zijn lyrische dak met een tegen de grenzen van het sensitivisme aan schurkende weergave van zijn her en der ruimschoots uit de bocht gierende smikkel- en smul-impressies, opgewekt door... het drukwerk.</span></div><div style="text-align: justify;"><span><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span>De slotzin:<br /><br /></span></div></span><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><span style="text-align: justify;"><div style="text-align: justify;"><span>Ik wilde alleen maar te kennen geven, dat het werkje van den heer Ten Brink zeer goed gedrukt is (te Nijmegen).</span> </div></span></blockquote><div style="text-align: justify;"><br />Ten Brinks boek is niet opgenomen in de DBNL, deze recensie <a href="https://www.dbnl.org/tekst/deys001hgmp03_01/deys001hgmp03_01_0059.php">wel</a>. Ik kan me voorstelen dat Ten Brink (1834-1901) zich, getergd, nog dagelijks omdraait in zijn graf. Of dat hij <i>post mortem</i> in zijn knekelvuistje lacht, want dat Van Deyssel zoo zeer over de rooye kan gaan door wat drukwerk en dan een tekst produceert die door de rustige beschouwer ervan haast niet te onderscheiden is van serieus bedoelde impressionistische annex sensitivistische bijdragen die in deze <i>Pic-nic</i>s ook te vinden zijn, geeft wel stof tot nader denken over aard van dat aspect van het Tachtiger proza.</div><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-67350063582105272023-03-20T12:32:00.007+01:002023-03-21T13:49:13.848+01:00Hap-snap 3 - Tachtigers en lieden van dezelfde geaardheid<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-q-6-S7Mp8aK9rVTCHX8i24hVQUvcyok9O6niPUx9OdJLJSeT8i8_k69BzPZTHCU_T0tQMOf0BYH5MRDa0CySv2rcLI8u_sm4o6LXcx8JtlCpKXnFNprUsUmOyZmQkfd31LPcuAPCyJIut-K4FLIQPwi2-ZIeZFsr-jJo219072X_uval/s3935/IMG_3858.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3935" data-original-width="2625" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-q-6-S7Mp8aK9rVTCHX8i24hVQUvcyok9O6niPUx9OdJLJSeT8i8_k69BzPZTHCU_T0tQMOf0BYH5MRDa0CySv2rcLI8u_sm4o6LXcx8JtlCpKXnFNprUsUmOyZmQkfd31LPcuAPCyJIut-K4FLIQPwi2-ZIeZFsr-jJo219072X_uval/w133-h200/IMG_3858.jpg" width="133" /></a></div><div style="text-align: justify;">1. Wie zijn er met welk werk opgenomen in de <i>Pic-nic in proza</i>, eerste uitgave (1893)? Ik zet ze op alfabetische volgorde, zonder te letten op de graad van normaliteit en het onderscheid tussen literair en beschouwend proza, zoals dat wel in de tweede en derde uitgave wordt gedaan; en teken erbij aan dat al het werk uit de eerste <i>Pic-nic</i> eerder in de <i>Nieuwe gids</i> verschenen is.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: left;">Aletrino, A.<br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">Een achtermiddag </div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">Een zang</div></blockquote><div style="text-align: left;"></div><div style="text-align: left;">Deventer, Ch. M. van</div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">De wolken van Aristofanes </div></blockquote><div style="text-align: left;">Deyssel, L. van</div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;">De oude garde en de jongste school<div style="text-align: left;">Een huwelijksaanzoek</div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">In de zwemschool </div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Eeden, F. van</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Boeddha (een dialoog)</div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Het krabbetje en de gerechtigheid</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Erens, F.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De conferentie</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Goes, F. van der</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Over het zeggen van verzen</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Looy, J. van</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een hengelaar</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">Kinderen</div></blockquote><div style="text-align: left;">Prins, A.</div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">Harold</div></blockquote><div style="text-align: left;">Veth, J.</div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: left;">Derkinderen's processie van het H. sacrament van mirakel</div><div style="text-align: left;">Een portret</div><div style="text-align: left;">Egyptische kunst</div><div style="text-align: left;">Fransche schilderkunst in deze eeuw</div><div style="text-align: left;">Odilon Redon</div><div style="text-align: left;">Walter Crane</div><div style="text-align: left;">Whistler</div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;">Deze Tachtiger eregalerij bevat – zucht – teksten van negen mannelijke schrijvers.</div><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;">2. <i>Pic-nic</i> tweede uitgave (1899-1900)</div><div style="text-align: left;">Legenda: ook in 1893; <span style="color: #cccccc;">verdwenen t.o.v. 1893</span>; <b>toegevoegd t.o.v. 1893</b></div></div><p></p><div>Aletrino, A.</div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;">Een achtermiddag</div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;">Een zang</div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Boeken, H.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>De kunst en de maatschappij</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Coenen jr, F.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Een avond</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Couperus, L.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Afgeschreven</b></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Jules</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Delang </b>[ps. van (Gerrit) Jan Hofker]</div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Malle Jetje</b></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Naaischooltje</b></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Winter</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><span style="color: #cccccc;">Deventer, Ch. M. van</span></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">De wolken van Aristofanes</span></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div>Deyssel, L. van</div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>De koning der eeuwen</b> </div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div>De oude garde en de jongste school </div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><span style="color: #cccccc;">Een huwelijksaanzoek</span></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">In de zwemschool</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Eeden, F. van</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Boeddha (een dialoog)</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Het krabbetje en de gerechtigheid</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Johannes en Windekind</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Emants, M.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Auteur</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Erens, F.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De conferentie</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De processie</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Wind</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Goes, F. van der,</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Over het zeggen van verzen</span></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Socialistische aesthetiek</b></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Groeningen, A.P. van</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De erfenis</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Op de bewaarschool</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Heijermans jr, H.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Kniertje</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Eson's verhaal</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Hora Adema, J.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De oude dokter</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Hulzen, G. van</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Bedelen</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een kamer</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Laatste litanie</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Kloos, W.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Poëzie</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"></div><div style="text-align: left;"><b>Lapidoth-Swart, H.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Liedjeszangster</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"></div><div style="text-align: left;">Looy, J. van,</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een dag met sneeuw</b></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een hengelaar</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><span style="color: #cccccc;">Kinderen</span></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Meester, J. de</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>De klompjes</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Netscher, F.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Herfst in het woud</b></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Marietje Veenders</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Oort, A. van</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Germaansche dingplaats</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Peaux, A.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>In memoriam</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div>Prins, A.</div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;">Harold</div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Robbers, H.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Intiem</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Roosdorp, F.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Afscheid</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Streuvels, S.</b></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Een ongeluk</b></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Verwey, A.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Swift-Gulliver</span></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een tocht door Londen</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Veth, J.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Adolph Menzel</b></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;">Derkinderen's processie van het H. Sacrament van mirakel</div></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;">Egyptische kunst</div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Een portret</span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Egyptische kunst</span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Fransche schilderkunst in deze eeuw</span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Odilon Redon</span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Walter Crane</span></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div><span style="color: #cccccc;">Whistler</span></div></blockquote></div><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Winkler Prins, J.</b></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Schilders in het Gooi</b></div></div></div></div></blockquote><p style="text-align: justify;"><br />De bende van Tachtig is in deze tweede <i>Pic-nic</i> uitgebreid (zeg maar gerust: verdrievoudigd) met maar liefst negentien auteurs, van wie twee vrouwelijke.</p><p style="text-align: justify;"><br /></p><p>3. <i>Pic-nic</i> derde uitgave (1904) met markeringen van: herhaalde aanwezigheid, <b>nieuwheid</b> en <span style="color: #cccccc;">afwezigheid</span> t.o.v. de tweede uitgave.</p><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Aletrino, A.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;">Een achtermiddag</blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een zang</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Hoe een roman geschreven wordt</b></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Antink, M.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Holland</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><b>Berlage Nzn, H.P.</b></div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Over architectuur</b></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div>Boeken, H.</div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De kunst en de maatschappij</div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Buysse, C.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De eenzame</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Coenen jr, F.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een avond</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Couperus, L.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Afgeschreven</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Jules</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Delang,</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Malle Jetje</div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Naaischooltje </div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Winter </div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Deventer, Ch. M. van</b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De wolken van Aristofanes</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Deyssel, L. van</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De oude garde en de jongste school </div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De koning der eeuwen</div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">In de zwemschool</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Zondag-ochtend</b></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Eeden, F. van</div></div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Boeddha (een dialoog)</div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Het krabbetje en de gerechtigheid</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Johannes en Windekind</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Emants, M.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Auteur</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Erens, F.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De conferentie</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">De processie </span></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Wind</span> </div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Everts, jr, J.<br /></b></div></div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een zondagavond</b></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Goes, F. van der,</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Socialistische aesthetiek </div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Groeningen, A.P. van</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">De erfenis</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Op de bewaarschool</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Hartog, H.</b></div></div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een transport</b></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Heijermans jr, H.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Kniertje</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Eson's verhaal</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Hora Adema, J.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">De oude dokter</span> </div></div></div></div></blockquote></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Sangre! Sangre! Mas caballos</b></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Hulzen, G. van</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Bedelen</span> </div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De stichtelijke wagen</b></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een kamer</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Laatste litanie</span></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Kloos, W.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Poëzie</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"></div><div style="text-align: left;">Lapidoth-Swart, H.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Liedjeszangster</div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"></div><div style="text-align: left;">Looy, J. van,</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De regenboog</b></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Een dag met sneeuw</span></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een hengelaar</div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Meester, J. de</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">De klompjes</span> </div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Het aanzoek</b></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Moerkerken jr, P.H. van<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Het woud van het eeuwige verlangen</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Netscher, F.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Herfst in het woud</div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Marietje Veenders </div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Oort, A. van</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Germaansche dingplaats</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Peaux, A.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">In memoriam</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Prins, A.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Harold</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Querido, I.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Markt-kunstenaar</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Reddingius, J.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Eerste avond</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Reyneke van Stuwen, J.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Trouwen</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Robbers, H.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Intiem</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Roosdorp, F.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Afscheid</div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Schendel, A. van<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>De schoone jacht</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Steenhoff, W.<br /></b></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een levensgril</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Rembrandt</b></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Streuvels, S.</div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een ongeluk</div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Een speeldag</b></div></div></blockquote></div></div></div></div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Verwey, A.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Een tocht door Londen </div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Veth, J.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><span style="color: #cccccc;">Adolph Menzel </span></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div>Derkinderen's processie van het H. Sacrament van mirakel</div></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div><span style="color: #cccccc;">Egyptische kunst</span></div></div></div></div></div></blockquote></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Het begrip schilderij</b></div></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: left;"><b>Kunst en samenleving</b></div></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Vijgh jr, S.G van der<br /></b></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><b>Nachtfeesten</b></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Winkler Prins, J.</div></div></div></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;"><div style="text-align: justify;"><div style="text-align: left;">Schilders in het Gooi</div></div></div></div></blockquote><p><br />Onder de dertien nieuwelingen in deze derde collectie Tachtigers en Tachtigerachtigen zijn opnieuw twee vrouwelijke auteurs. Het schiet niet erg op zo. Maar we moeten natuurlijk niet vergeten dat er in dat grijze verleden door dr B. louter letterkundige maatstaven werden gehanteerd...</p><br /><br /><br /></div></div></div></div></div></div></div></div>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-50263937662813768662023-03-16T16:12:00.008+01:002023-03-21T13:31:17.814+01:00Hap-snap 2 - Naar Boeken is het soms moeilijk zoeken<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-q-6-S7Mp8aK9rVTCHX8i24hVQUvcyok9O6niPUx9OdJLJSeT8i8_k69BzPZTHCU_T0tQMOf0BYH5MRDa0CySv2rcLI8u_sm4o6LXcx8JtlCpKXnFNprUsUmOyZmQkfd31LPcuAPCyJIut-K4FLIQPwi2-ZIeZFsr-jJo219072X_uval/s3935/IMG_3858.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3935" data-original-width="2625" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-q-6-S7Mp8aK9rVTCHX8i24hVQUvcyok9O6niPUx9OdJLJSeT8i8_k69BzPZTHCU_T0tQMOf0BYH5MRDa0CySv2rcLI8u_sm4o6LXcx8JtlCpKXnFNprUsUmOyZmQkfd31LPcuAPCyJIut-K4FLIQPwi2-ZIeZFsr-jJo219072X_uval/w133-h200/IMG_3858.jpg" width="133" /></a></div><div style="text-align: justify;">Misschien is het de lezer dezes niet ontgaan dat ik de laatste tijd aan het lezen ben in een bloemlezing die ik ooit, nog voor ik mijn vervroegd pensioen inging, voor weinig tot geen geld aangeschaft heb op een ad hoc-<a href="https://www.instagram.com/p/Cliz8dMoHbN/?utm_source=ig_web_copy_link">boekenbeursje</a> aan de Drift te U. Het boek heet voluit: <i>Een pic-nic in proza.</i> (die punt staat erachter op de titelpagina) en het betreft, meer in het bijzonder, de 'tweede[,] veel vermeerderde druk' en is uitgegeven te Amsterdam door S.L. van Looy anno 1900.</div><p></p><p style="text-align: justify;">De eerste druk (beter: de eerste uitgave, want de inhoud is nogal anders) heet: <i>Een pic-nic in proza. Bloemlezing uit "De Nieuwe gids". </i>Deze stamt uit 1893, beslaat 225 bladzijden, is uitgegeven door S.L. van Looy en H. Gerlings te Amsterdam, en is gedrukt door H.C.A. Thieme te Nijmegen (zie <a href="https://books.google.nl/books?id=VYS-yAEACAAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false" target="_blank">Google Books</a>). Het boek zag het daglicht in twee uitvoeringen: een ingenaaide versie en een versie gebonden in een band naar een tekening van G.W. Dijsselhof (respectievelijk 2,25 en 2,90 gulden). Wie de bloemlezing heeft samengesteld, staat nergens vermeld, in het boek noch in de digitale wereldbibliothekencatalogus.</p><p style="text-align: justify;">In tweede druk, die dus eigenlijk geen volgende druk is, maar een gewijzigde, want 'veel vermeerderde' uitgave, en die 393 bladzijden beslaat, is naast proza uit de <i>Nieuwe gids</i> ook werk opgenomen 'van de schrijvers [...] die sedert '85 toonen van dezelfde geaardheid te wezen.' Een spannende en intrigerende aanvulling c.q. verbetering, nochtans een verandering. </p><p style="text-align: justify;">Dit dikke boekwerk, gedrukt bij De Erven J.J. Tijl te Zwolle (nog een argument om niet van een tweede druk te spreken), is samengesteld door een zich noemende <i>Dr. B.</i> Graag zou ik in het pseudoniemenboek hebben opgezocht wie zich achter deze pluimnaam zou verscholen kunnen hebben, maar dat is bij een van de verhuizingen van mijn bibliotheek in de afgelopen jaren door mij persoonlijk geschonken aan een goed doel, zo'n kastje langs de straat of een oudpapiercontainer. Internet, die veile vraagbaak, levert me niet gauw iets vertrouwenswaardigs. Op grond van enige eigen Tachtiger-expertise gokte ik op dr. H.J. Boeken als de schuilgelegen bloemlezer.</p><p style="text-align: justify;">De <a href="https://www.dbnl.org/arch/eede003picn01_01/pag/eede003picn01_01.pdf#page=8" target="_blank">DBNL</a> zegt scans van deze uitgave te hebben opgenomen. Opmerkelijk is dat in die scans op de titelpagina <i>1899</i> als jaar van uitgave staat terwijl in mijn fysieke exemplaar, met overigens gelijke gegevens, duidelijk <i>1900</i> in drukinkt op het machinaal vervaardigde, gevergeerde papier staat. De DBNL heeft het boek verder opgenomen als zijnde een publicatie van Frederik van Eeden<i> </i>('Frederik van Eeden, Een pic-nic in proza. 1899') terwijl er in mijn exemplaar en ook in de scans van de DBNL echt <i>Dr. B. </i>staat onder het 'Iets vooraf', een tekst die doorgaans geschreven is door de eindverantwoordelijke samensteller annex bloemlezer, ook wel redacteur genoemd. Een dergelijke inleiding annex verantwoording ontbreekt trouwens in de eerste druk/uitgave. Ik denk dat er een DBNL'er heeft zitten slapen, want in de eerder al genoemde digicatalogus staat alleen maar aangegeven dat het boek <i>bijdragen</i> bevat van de volgende auteurs... en dan volgt, om mij onbekende redenen, alleen de naam van wie de Tachtigers soms vriendelijk <i>Fré</i> noemden en van wie een bijdrage deze literaire tuil opent. Van Eeden is dus wel één van de auteurs van wie werk is opgenomen, maar hij is niet de samensteller.</p><p style="text-align: justify;">De digibibliocatalogus noemt doctor Foeke Buitenrust Hettema als de ware naam van Dr. B. Let op, in de nadere beschrijving staat bij het kopje 'oplage': <span color="rgba(0, 0, 0, 0.87)" style="background-color: white; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><i>2de, veel verm. dr., herdr.</i> Dit zou dan de tweede druk (anno 1900) kunnen zijn van de tweede uitgave (oorspronkelijk uit 1899), die op zijn beurt weer een heruitgave was van de beknoptere eerste uit 1893. Uit </span></span><span color="rgba(0, 0, 0, 0.87)" style="background-color: white; font-family: inherit; text-align: left;">de aantekeningen in de catalogus is af te leiden dat dat J.B. Heukelom de ontwerper is van het omslag van deze tweede druk/uitgave; en als je goed kijkt (klik op de foto voor een vergroting), zie je zijn initialen op het voorplat staan. Zowel Heukelom als Dijsselhof figureren in de studie <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/brac001boek01_01/" target="_blank">Het boek als nieuwe kunst</a></i> van E. Braches.</span></p><p style="text-align: justify;">In 1904 verscheen een derde, nog weer veel vermeerderde uitgave, wederom bij S.L. van Looy, door dezelfde drukker gedrukt, en voorzien van een vrijwel gelijkluidend woord vooraf. Het is een forser boekwerk nu, in twee banden, met maar liefst 681 pagina's; de bandversiering is dezelfde als die van de tweede druk. Het boek is raadpleegbaar via <a href="https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=MMSFUBA02:000014486:00002" target="_blank">Delpher</a>.</p><p style="text-align: justify;">De hypothese dat Boeken de samensteller zou kunnen zijn, heb ik in geen velden of wegen kunnen onderbouwen. Alle samenstellerseer blijft dus gaan naar dr F. Buitenrust Hettema (1862-1922), die volgens de DBNL in 1898 onder hetzelfde pseudoniem een <i>Inleiding op dichterstudie</i> heeft gepubliceerd.</p><p style="text-align: justify;">De enige bijdrage van Hein Boeken, de andere dr B., aan de tweede druk van de <i>Pic-nic</i> gaat over 'De kunst en de maatschappij'; het is het derde hoofdstuk uit <i>Toekomst</i>, uitgegeven door, alweer, S.L. van Looy, aldus de bronvermelding op p. 330 van de <i>Pic-nic</i>. Dit hoofdstukje van vijf en een halve bladzijde is een hoogdravende cultuurgeschiedenis in zevenmijlslaarzen, met in ieder geval een zin die mijn aandacht trok:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: justify;">Veel is er geduchts in deze wereld, maar niets is er geduchter dan de mensch.</p></blockquote><p style="text-align: justify;"></p><p style="text-align: justify;">Daarom wilde ik wel wat meer weten over dat boek <i>Toekomst</i>. Maar meer dan dat het Literatuurmuseum onder die titel in totaal drie vellen manuscript van Boeken schijnt te bezitten, ben ik niet te weet gekomen. Is het (boek) er nooit van gekomen? Er is wel een redevoering door H. Schaepman uit 1891 onder die titel te vinden via de DBNL. Maar dat is een heel ander paar mouwen. Boeken heeft zich bepaald niet onbetuigd gelaten als medewerker aan de <i>Nieuwe gids</i>, maar iets wat ook maar enigszins tendeert naar een gelijkenis met een studie als <i>Toekomst</i> en handelend over 'De kunst en de maatschappij' kwam ik er al bladerend niet in tegen; wel veel sonnetten.</p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-1480172649311157842023-03-11T09:30:00.012+01:002023-03-21T13:47:13.203+01:00Hap-snap 1 - Bloemen lezen<p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_bgzzl1rc-BuJTcwbGoH4mfb0rq_4hWLUCbAGkLaz7_jr49RUkQYQrK2r3DReyD9URpSk8lOAXcftNVXkvKaW5g-rPMxnc1HKYT7FKcPHfKccQTOIrPX73VpUPqxb3EsNxDJs6Unsn8xilULuT4SAP0OLZjTjXd4xNp8dIV7rIkr8HeCB/s400/eede003picn01_01_tpg.gif" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="270" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_bgzzl1rc-BuJTcwbGoH4mfb0rq_4hWLUCbAGkLaz7_jr49RUkQYQrK2r3DReyD9URpSk8lOAXcftNVXkvKaW5g-rPMxnc1HKYT7FKcPHfKccQTOIrPX73VpUPqxb3EsNxDJs6Unsn8xilULuT4SAP0OLZjTjXd4xNp8dIV7rIkr8HeCB/w135-h200/eede003picn01_01_tpg.gif" width="135" /></a><span style="font-family: inherit;"></span></div><div style="text-align: justify;">Ik ben inmiddels bijna tweehonderd bladzijden lang verdiept, nou ja: serieus aan het lezen in de tweede, vermeerderde druk van <i>Een pic- nic in proza</i> (1900), een bloemlezing – ingeleid (en naar ik aanneem ook samengesteld) door iemand die zich ‘Dr. B.’ noemt, en die waarschijnlijk F. Buitenrust Hettema is – van proza uit de <i>Nieuwe gids</i>, na de eerste druk ‘belangrijk vermeerderd’ met werk van schrijvers ‘die sedert ’85 toonen van dezelfde geaardheid te wezen.’ Alleen twee stukken van Frederik van Eeden (het eerste en derde in deze tuil) heb ik tot nu toe keihard overgeslagen (het eerste is een fragment uit <i>De kleine Johannes</i>, waar ik niet zo veel aan vond toen ik dat ding ooit in z’n geheel moest lezen, het tweede is ‘Een sprookje van Windekind’ uit de <i>Nieuwe gids</i>, en dat is vast van hetzelfde zeurlaken een Johannes-pak).</div><br /><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Ik (om ook de tweede alinea maar met dat woord te beginnen) kijk mijn ogen uit aan al de menselijke eenzaamheid, ontgoocheling en doodsdrift naast alle <i>écriture artiste</i> die er in dit veld<i>bouquet</i> wordt uitgeleefd. Het is wat mij betreft niet van alles meer even goed voorstelbaar dat mensen er destijds bijster enthousiast over zijn geweest, maar gelukkig kan ik tussen de bedrijven door genieten van het boekwerk als materieel, typografisch product (en er m’n Instagram-account mee verluchtigen).</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Een mij onbekend poëticaal vertelsel van Hélène Lapidoth-Swart is net zo pathetisch en doortrokken van zelfmedelijden als haar rijmende teksten, heb ik inmiddels geleerd. En, tweede leerpunt: het proza van Herman Heijermans jr. kan me absoluut niet bekoren, al was het maar wegens veel te veel puntjes tussen de zinnen waar toch al weinig literairs aan te beleven is, zowel formeel als inhoudelijk. Verrast in meer positieve zin werd ik door een verhaal van J. Hora Adema, ‘De oude dokter’, mijn aandacht werd althans geprikkeld door een vergelijking erin en door een andere (mogelijke) stilistische eigenaardigheid.</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Eerst de hele vergelijking en de zin waarin ze is opgenomen:</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: left;"><span style="font-family: inherit;">Omringd door dik struikgewas en hoog opgegroeide boomen met dikke massieve bladerkronen, lag daar het kerkhof als een groot stuk zwart verdriet te midden van het in de avondzon zachtkleurige er om heen.</span></p></blockquote><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Opmerkelijk vind ik de vergelijking van iets concreets, ‘het kerkhof’, met iets abstracts, ‘een […] verdriet […].’ Meestal werken vergelijkingen en metaforen, dacht ik, andersom: ze verbeelden en concretiseren iets abstracts door het (impliciet) juist met iets concreets, iets voorstelbaars, iets zichtbaars te vergelijken. Dat zag Hora Adema wellicht ook zo, en dus pimpte hij de beschrijving van dat abstracte ‘verdriet’ met wat typisch concrete eigenschappen, namelijk kleur, met de woorden ‘zwart’ en ‘zachtkleurig’. In één moeite door concretiseerde hij het verdriet en noemde het – met een tamelijk armzalige metaforiek – ‘een groot stuk […] verdriet’. Dus om een concreet iets te kunnen vergelijken met een abstract iets, moest hij dat abstracte bínnen de vergelijking concretiseren en van een (erg clichématige) kleur voorzien; alleen zo kon hij het kerkhof toch nog contrasteren met zijn boomrijke omgeving. Omslachtigheid van zegging is de Tachtigers en auteurs die van eenzelfde geaardheid zijn niet te ontzeggen.</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Die kerkhofomgeving duidt Hora Adema, als ik hem goed begrijp, aan met een (door een aan het Engels ontleende wijze van spatiëren gevormd) samengesteld zelfstandig naamwoord: ‘er om heen’. Twee bladzijden verder gebruikt hij zijn huisbakken neologisme nog eens: ‘het zwart somberende er om heen’. Je moet zo enorm gespitst zijn op hun fijnzinnig tastende formuleringen bij die Tachtigers en neo-Tachtigers...</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">... of maak ik het in mijn lectuur al te <i>écriture artiste</i>rig en lijd ik na het lezen van een paar honderd bladzijden linguïstisch impressionisme aan een syntactische blikvernauwing en is ‘er om heen’ gewoon maar een achterop geplaatste bepaling van plaats bij ‘het zachtkleurige’ respectievelijk ‘het zwartsomberende’, wat twee doodnormale gesubstantiveerde kleurbepalingen zijn?</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p1" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Je weet het maar nooit met die impressionistische mooi(be)schrijvers van de in wezen toch wat ellendige en treurige en kommervolle negentiende-eeuwse werkelijkheid.</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">Benieuwd wat ik nog tegen ga komen, lees ik weldra verder. Ik heb nog ongeveer honderd bladzijden te gaan in het eerste deel, dat in het voorwoord de titel ‘Woordkunst’ krijgt toebedeeld (het tweede deel heet daar: ‘Over woordkunst’). De teksten in het eerste deel zijn in de deze tweede druk, ‘zoveel mogelijk geregeld naar </span>’<span style="font-family: inherit;">t moeilijke van de schetsen en fragmenten; naar het min of meer afwijkende van gewone stijl en taal’. Hoe verder je komt, hoe Tachtigerlijker het dus wordt; een blik in de inhoudsopgave leert me dat ik Frans Netscher nog voor de boeg heb, en Stijn Streuvels, Delang, Jac. van Looy, G. van Hulzen, A. Aletrino, Arij Prins en L. van Deyssel als hoogstwaarschijnlijk knetterende klap op de vuurpijl.</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;">In dat licht is het wel interessant dat de twee stukken van Van Eeden helemaal aan het begin zijn geplaatst; net zoals het eerste nummer van de eerste jaargang van de <i>Nieuwe gids</i> destijds opende met een lap tekst uit zijn idealistische <i>De kleine Johannes</i>, niet een typerend staaltje van de proza-vernieuwing van Tachtig.</span></p><p class="p2" style="font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: justify;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></p>
Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-35506035.post-52006220808682989192023-02-25T11:10:00.033+01:002023-02-25T13:54:31.193+01:00Etymologische blikvernauwing<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGiOx-b8QO8zSiUCSDlcwrQd8OJRXEhvhg2kSRdZTjU_dKB4Jz99Gjylj19ht3W4vWl9byC5WuD0c0BgrQiJ1aq39z8x_lj5GlgvvLvuCy0ToDtk3WH9KZwQ1HjvdmG7P3D_gXN1ssYMttlWXZDzThxsrxiNHlSJlU4M3mv_OgSKQY145j/s4032/IMG_3658.JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGiOx-b8QO8zSiUCSDlcwrQd8OJRXEhvhg2kSRdZTjU_dKB4Jz99Gjylj19ht3W4vWl9byC5WuD0c0BgrQiJ1aq39z8x_lj5GlgvvLvuCy0ToDtk3WH9KZwQ1HjvdmG7P3D_gXN1ssYMttlWXZDzThxsrxiNHlSJlU4M3mv_OgSKQY145j/w150-h200/IMG_3658.JPG" width="150" /></a></div><div style="text-align: justify;">Daar heb ik dus last van: etymologische blikvernauwing. Losse woorden maar ook opmerkelijke combinaties van woorden leiden me af van wat de welwillende schrijver (m/v/x) ermee bedoelde te zeggen. Ik lijd er wel aan maar niet onder.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Neem nou die woordklont <i>Anti-oorlogsprotest</i>. <i>Anti</i> betekent toch 'tegen' en <i>pro</i> 'voor'? Of zit het ingewikkelder? Want <i>protesteren</i> doet men in de praktijk vooral (woordspel gratis meegenomen) tégen iets. Ooit, lang geleden, toen mijn blik nog helder(der) was, heb ik althans protest aangetekend tégen de (voorgenomen) aanleg van de A27 en tégen de plaatsing van de kruisraketten in Nederland; later, om de drieslag te voltooien, tégen de idiote werkdruk op de universiteit (over de effectiviteit van dat activisme hebben we het wel een andere keer). Zo bezien zou <i>anti-oorlogsprotest</i> een voorbeeld kunnen zijn van taalslijtage: een uitgebreide, overbodig pleonastische of tautologische formulering. Voor wie tégen de oorlog is, zou het moeten volstaan om een <i>oorlogsprotest</i> aan te tekenen, of mee te lopen in een <i>oorlogsprotest(mars)</i>.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Even zien wat het internet oplevert met betrekking tot <i>protest.</i> Een nachtmerrie: schermen vol outlets, sales, zwem- en skibroeken. En in een heel klein hoekje achteraf www.woorden.org dat weet te melden:</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p></p><div style="text-align: justify;"><span style="caret-color: rgb(34, 34, 51); color: #222233; font-family: serif; font-size: 13px; font-style: italic; text-align: left;">Andere woorden voor protest zijn bezwaar, opwerping, protestactie, tegenspraak, tegenwerping en verzet.</span></div><p></p></blockquote><p></p><div style="text-align: justify;">Gericht zoeken naar de etymologie van <i>protest</i> leidt tot een vergelijkbare, halfslachtige bevestiging van mijn oud-gymnasiale vooronderstelling:</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p></p><div style="text-align: justify;"><span style="font-size: x-small;"><span face="arial, sans-serif" style="background-color: white; caret-color: rgb(32, 33, 36); color: #202124; text-align: left;">Protest (</span><b style="caret-color: rgb(32, 33, 36); color: #202124; font-family: arial, sans-serif; text-align: left;">van het Lat.: pro is 'voor', testari is 'getuigen</b><span face="arial, sans-serif" style="background-color: white; caret-color: rgb(32, 33, 36); color: #202124; text-align: left;">') is het uitdrukken van negatieve gevoelens omtrent bepaalde politieke of maatschappelijke problemen. Op deze manier hopen mensen een verandering in de samenleving te bewerkstelligen.</span></span></div><p></p></blockquote><p></p><div style="text-align: justify;">Betekent <i>protestare</i> dan: getuigen van <u>negatieve</u> gevoelens, en niet: getuigen van gevoelens? En is <i>demonstrare</i> het getuigen van <u>positieve</u> gevoelens omtrent bepaalde politieke of maatschappelijke verschijnselen of idealen? Maar veel mensen <i>demonstreren</i> in de praktijk, en zeker tegenwoordig, hun <u>negatieve</u> gevoelens omtrent bepaalde politieke of maatschappelijke problemen.</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Dan maar de <i>Dikke</i> <i>Van Dale</i> (online).</div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;"><i>Protesteren</i> (onovergankelijk werkwoord): </div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p></p><div style="text-align: justify;"><span style="background-color: white; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start;">mondeling of schriftelijk verklaren dat men zich verzet tegen een handeling, hetzij omdat men daardoor in zijn rechten verkort wordt, of omdat zij met bep. gevoelens of overtuigingen in strijd is, opkomen tegen …</span></div><p></p></blockquote><p style="text-align: left;"></p><div style="text-align: justify;"><i>Demonstreren</i> (onovergankelijk werkwoord):</div><p></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p></p><div style="text-align: justify;"><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start;">een </span><a class="vx" href="http://goto/?q=_gwn39111_gwndemonstratie&betid=b49924" style="-webkit-text-decoration: var(--link-decoration); box-sizing: inherit; color: var(--link-color); font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start; text-decoration: none;"><span class="v1y" style="box-sizing: inherit; color: #191919;">demonstratie</span></a><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start;"> (</span><span class="v0a" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: AtlasGrotesk, Arial; font-size: 0.85em; text-align: start;">4</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start;">)</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-align: start;"> houden, daaraan deelnemen</span></div><p></p></blockquote><p>Moeten we toch nog even verder zoeken bij <i>demonstratie</i>, en dan ook maar bij <i>protest.</i> </p><p><i>Protest</i>:</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px; text-align: left;"><p><span style="caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;">mondelinge of schriftelijke verklaring dat je je tegen een handelwijze verzet, hoewel je die niet kon beletten </span><span class="vh" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #5a7369; font-family: SansNew; font-size: 16px;">=</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;"> </span><a class="vx" href="http://goto/?q=_gwn211763_gwnverzet" style="-webkit-text-decoration: var(--link-decoration); box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: var(--link-color); font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-decoration: none;"><span class="v04" style="box-sizing: inherit; font-size: 1em; font-weight: 700;">verzet</span></a><span class="v2" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: AtlasGrotesk, Arial; font-size: 0.65em; letter-spacing: 0.077em; line-height: 0; vertical-align: 0.538em;">1</span><span class="v01" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 1em; font-weight: 700;">, </span><a class="vx" href="http://goto/?q=_gwn216903_gwnvoorbehoud" style="-webkit-text-decoration: var(--link-decoration); box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: var(--link-color); font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-decoration: none;"><span class="v04" style="box-sizing: inherit; font-size: 1em; font-weight: 700;">voorbehoud</span></a></p></blockquote><p>Demonstratie (4):</p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;">gezamenlijk optreden van een partij, van een groep mensen om door een optocht, meeting enz. haar mening te kennen te geven </span><span class="vh" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #5a7369; font-family: SansNew; font-size: 16px;">=</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;"> </span><a class="vx" href="http://goto/?q=_gwn19367_gwnbetoging&betid=b25388" style="-webkit-text-decoration: var(--link-decoration); box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: var(--link-color); font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-decoration: none;"><span class="v04" style="box-sizing: inherit; font-size: 1em; font-weight: 700;">betoging</span></a><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;"> (</span><span class="v0a" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: AtlasGrotesk, Arial; font-size: 0.85em;">2</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;">)</span><span class="v01" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 1em; font-weight: 700;">, </span><a class="vx" href="http://goto/?q=_gwn112109_gwnmanifestatie&betid=b139685" style="-webkit-text-decoration: var(--link-decoration); box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: var(--link-color); font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px; text-decoration: none;"><span class="v04" style="box-sizing: inherit; font-size: 1em; font-weight: 700;">manifestatie</span></a><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;"> (</span><span class="v0a" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: AtlasGrotesk, Arial; font-size: 0.85em;">1</span><span class="v0e" style="box-sizing: inherit; caret-color: rgb(25, 25, 25); color: #191919; font-family: LyonText, Georgia; font-size: 16px;">)</span></p></blockquote><p style="text-align: justify;">Opmerkelijk: een <i>protest</i> is dus vooral – of zelfs alleen – het uiten van gevoelens <u>tegen</u> iets, en een <i>demonstratie</i> kan duiden op het uiten van zowel gevoelens <u>voor</u> als <u>tegen</u> iets.</p><p style="text-align: justify;">Ik denk dat ik inderdaad minder moeite zou hebben met het verwerken van de woordklont <i>anti-oorlogsdemonstratie</i>, omdat van een <i>demonstratie</i> niet bij voorbaat vaststaat dat ze <u>voor</u> of <u>tegen</u> iets gericht is, terwijl een <i>protest</i> (ondanks de etymologie) altijd <i>tegen</i> iets is.</p><p style="text-align: justify;"><br /></p><p></p>Fabian Stolkhttp://www.blogger.com/profile/06925898889424525423noreply@blogger.com0