‘Die Sache ist noch nicht spruchreif.’
Dat las ik in Das Fenster zum Sommer (Taschenbuchausgabe, 1980) van Hannelore Valencak.
Als wat meer mensen zich dat eens zouden kunnen en willen realiseren.
Goedemorgen.
‘Dat’ had ik me ook beter even kunnen realiseren. Want wandelend met de hond en luisterend naar orgelwerken van Sweelinck schoot me een bedenking te binnen.
Wat betekent het eigenlijk als je zegt dat een zaak/onderwerp nog niet spreekrijp is? Nog even afgezien van wat de betekenis van dat woord zou zijn. Is het wel een officieel woord? Het staat niet in de online-Van Dale en ook niet in het WNT (en trouwens ook niet in de Woordenlijst), evenmin als ‘spraakrijp’.*
Het lijkt me op een sociale en morele kwestie te kunnen duiden: dat men er nog niet klaar voor is om over een zaak of onderwerp te spreken, erover van gedachten te wisselen, en dat kan dan aan de situatie liggen, de aanwezige personen (‘Niet met de kinderen erbij!’). Of, aan de andere kant, het kan eraan liggen dat het betreffende onderwerp nog in ontwikkeling is, nog niet uitgekristalliseerd is (zoals je de huid niet moet verkopen eer de beer geschoten is, maar juist wel de put dempen voor het kalf verdronken).
Laat ik het anders formuleren: waarop heeft de genoemde of bedoelde rijping betrekking? Op de spraak, de taal (en wellicht daarachter de zich nog ontwikkelende ideeën), of op ‘Die Sache’?
Bij het vergelijkbare ‘eetrijp’, in mijn bubbel vaak gezegd van avocado’s, heeft de rijping betrekking op ‘Die Sache’, namelijk de avocado’s, die volgens de mededeling op de verpakking al zo ver gerijpt zouden zijn dat ze klaar zijn voor consumptie; de grootgrutter bedoelt er niet mee dat bijvoorbeeld je kinderen nu oud genoeg zijn om van avocado’s te kunnen genieten.
Ik dacht of bedoelde eigenlijk dat ‘spruchreif’ wel vooral betrekking heeft op de gesteldheid van de betrokken sprekers en eventueel hun situatie. Wat ik met mijn zondagochtendoverdenking bedoelde, was dat ik hoopte dat (meer) mensen wat langer over hun taaluitingen zouden nadenken vooraleer ze die de wereld in slingeren (vooral sociaal-mediaal, natuurlijk). En dat weer betekent dat ik ‘spruchreif’ opvatte als betrekking hebbend op het taalgevoel van mensen en hun gevoel voor de morele implicaties van hun woorden. De toestand van ‘Die Sache’ heeft er minder mee van doen.
Misschien is mijn gedachte nu alsnog spreekrijp. Maar een berichtje op Bluesky kan maximaal 300 posities beslaan, dus deze tekst past daar niet. Dus deel ik haar maar hier. En dan plaats ik daar een link.
Verbinding, daar gaat het uiteindelijk toch weer om.
Dit bericht kreeg een tweede leven op Neerlandistiek.nl, het online vaktijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde.
* Uit doorgaans betrouwbare bron vernam ik het Duitse woord natuurlijk wel in het Duits-Nederlands woordenboek (i.c. Van Dale, 1983) staat en aldaar als betekenis heeft: 1. rijp voor een beslissing, 2. zo dat men er over spreken kan.
Ik denk dat het woord me in eerste instantie opviel doordat ik (klaarblijkelijk terecht) veronderstelde dat het geen kant en klaar, bondig equivalent in het Nederlands heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten