Het huwelijk, maar niet van Elsschot

Onlangs las ik een boek over de nogal hoogdravende maar zeker voor een van de betrokkenen zeer slecht eindigende, buitenechtelijke relatie van Charlotte von Stein en Johann Wolfgang (von) Goethe. Het heet Charlotte von Stein. Een episode en is geschreven door Top Naeff. Zij spreekt nergens een kwaad woord over die relatie. Ik las de derde druk, die verscheen in 1949. Het is een bijzondere, gewijzigde druk, verschenen ter gelegenheid van de tweehonderdste viering of herdenking van Goethes geboorte. Die gelegenheid wordt gememoreerd door een lichtelijk idioot buikbandje. Het boek gaat immers helemaal niet over de geboorte van Goethe.

Het boek verscheen oorspronkelijk in 1921. Is de derde druk qua uitvoering al mooi, die eerste druk vind ik nog veel mooier. Dat ontdekte ik toen ik de DBNL raadpleegde. In de daar bewaarde scans van het boek is het fraaie binnenwerk te bewonderen; ik herkende onmiddellijk mijn favoriete drukletter, de Hollandse Mediaeval van S.H. de Roos. De DBNL heeft natuurlijk ook een foto van (de voorkant van) het omslag. Helaas geeft de DBNL geen nadere informatie over de materiële uitvoering van het werk.

Toevallig scheerde een eerder leesverslag op Klasse! over mijn beeldscherm. Het betreft Een Indisch huwelijk van Carry van Bruggen. Ook dat boek verscheen oorspronkelijk in 1921. Maar nog verrassender dan het jaar van verschijnen, vond ik de overeenkomst in thematiek: alles is leuker dan een huwelijk, als ik het even kort door de bocht mag formuleren. Niet minder verraste me de uiterlijke vorm van het werk.

In mijn uit diverse bronnen geputte beschrijving van dat boek las ik: 

Em. Querido’s Uitgeverij, Amsterdam 1921. De literaire luxe-reeks. Bandontwerp: J.B. Heukelom, belettering: S.H. de Roos.

Ik had dus wel gezien dat het een deel uit een reeks was, maar die reeks kwam voor mij pas tot leven toen ik er een tweede deel van had gezien.

De vraag die zich nu aandient, luidt: is de literaire luxe-reeks een verzameling van werken waarin de aard en staat van het burgerlijk huwelijk ter discussie wordt gesteld (of is dat onderwerp gewoon zo oud als de literatuur of als het huwelijk)?

Wikipedia leert me dat het antwoord ontkennend moet zijn (en dat de parenthese dus meer kans maakt op correctheid). De reeks is inhoudelijk/thematisch op z'n zachts gezegd een samenraapsel. De selectiecriteria moeten van een andere aard zijn geweest. Ik leer er ook uit dat het biografisch essay van Naeff wel al in 1921 was verschenen, maar dat pas zes jaar later de tweede druk in de Literaire Luxe-reeks zou zijn opgenomen. Ik zou nu dus mijn leesverslag moeten aanpassen (the cloud is nog veel geduldiger dan papier). Maar dat doe ik pas als ik de gegevens gecontroleerd heb dus niet. Hoeft ook niet.

Controle
De scans in de DBNL tonen een titelpagina van Charlotte von Stein met zo’n Heukelomse versiering, voorzien van titel, auteursnaam, plaats van uitgave, naam van de uitgeverij en het jaar van uitgave, in casu 1921 (en niet 1927). Dito met betrekking tot Van Bruggens Een Indisch huwelijk. DBNL meldt ook nadrukkelijk dat het de eerste druk betreft zowel waar het gaat om het boek van Naeff als om dat van Van Bruggen. Eerlijk gezegd vertrouw ik die lui van de DBNL als het gaat om dit soort gedigitaliseerde feiten.

Tweede les van vandaag:

laat je geen Wikipedialoer draaien

(blijf zelf opletten).

Dus ik deed nog een controle. Ik selecteerde het eerste werk uit de reeks. Daarbij maakte ik gebruik van de Wikipedia-lijst. De eerstgenoemde tekst in de literaire luxe-reeks is daar: Is. Querido, De jeugd van Beethoven. Nadere gegevens zijn: ‘1e druk 1919, 2e 1921 in deze reeks’. Dit werk is aanwezig in de DBNL. Daar vind ik wederom een foto van het kenmerkende Heukelomomslag (zie afbeelding), plus gegevens in de verantwoording. Deze laatste luiden: 

bron

Israël Querido, De jeugd van Beethoven. 1919

[...]

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt scans in PDF-formaat van De jeugd van Beethoven van Israël Querido uit 1919.

De scan van de titelpagina (hiernaast) bevat echter duidelijk het jaartal 1921.

Dan maar een blik in de KB-catalogus geworpen. Daarin staan beide boeken vermeld, maar niet als eerste en tweede druk, en alleen het werk uit 1921 heeft de annotatie ‘Literaire luxereeks’.

Derde les van de dag:

kies zelf welk rad (je) voor je ogen draait

(blijf lachen)                                        

Dit bericht kreeg een tweede leven op Neerlandistiek.nl, het online tijdschrift voor taal- en letterkunde.