Privéëtymologie

Lees ik in Das Magazin #13 (ja, ik weet het, ik heb een hopeloze leesachterstand) een verslagje van Franca Treur vanuit Iowa City, waar ze een schrijver ontmoette die afkomstig is van Fiji. Ze refereert aan "zijn workshops voor jonge rappers die het straatarme Fiji zijn ontvlucht".

En dan denk ik in eerste instantie heel ad rem: Begrijpelijk! Een straatarme omgeving is een slechte biotoop voor rappers, die zijn immers street wise, die wonen natuurlijk in rijkbestrate steden.

Pas daarna (heerlijke secundariteit, alleen hinderlijk met flipperen) kom ik erachter dat 'straatarm' niet een woord is uit dezelfde categorie als 'caloriearm', 'glutenvrij', 'risicoloos' of 'steenrijk', maar meer uit de groep 'stekeblind', 'retemoeilijk' en 'beresterk'.

Toch vind ik mijn concept 'straatarm' ook wel zinnig. Zuid-Afrika bijvoorbeeld is straatarm, als je bedenkt hoeveel ongerepte natuur daar is, de Sahara lijkt me ook straatarm, zelfs het Hollandse Groene Hart is betrekkelijk straatarm.

Zeldzaam zuiver zeugma

Sta ik op mijn gebruikelijke zaterdagochtendse strooptocht wat te wachten in de rij bij de onvolprezen bakkerij Verhoeff aan de Poortstraat (ach, de dames van bakkerij Verhoeff aan de Poortstraat die zich niet gek laten maken door een bakkerrij maar altijd vriendelijk en vlot je voorzien van de heerlijkste broden) en dwalen mijn ogen richting vrieskast en ontwaren daar letters, op een doos, een doos van banketbakkerij Van Strien, en ze lezen dit:

Onze soesjes zijn met liefde
en
zorgvuldig gekozen ingrediënten gemaakt.

Stijlfiguren zijn er om aandacht te trekken, aandacht voor de vorm, en via de verbazing over de vorm aandacht te trekken naar de inhoud. "Foregrounding" denk ik dan in vakjargon, ook al is het weekeind.

Soms ook zijn stijlfiguren handig voor de herinnering. Mijn moeder riep af en toe, ook al was ze reeds decennia geleden gestopt met roken: "Ha, heerlijk: Hunter!" (in mijn tijd was het merk al verdwenen, anders dan de Chief Whip en Full Speed waar mijn vader zijn dagen mee kortte).

Vaak gaat de ene stijlfiguurfunctie met de andere samen. Denk ik.

Soms probeert een handelaar de aandacht te trekken naar zijn waar met een stijlfiguur, maar bakt hij er in zijn enthousiasme een stijlfout van (banketbanketbakker, blijf bij je boter en bloem). En wat erger is in dit geval: ik ga me er iets bij voorstellen, bij wat er dan in deze soesjes zit...