In een grijs verleden plaatste ik op
Textualscholarship.nl een hulpvraag in verband met de collatie van eerste druk(ken) van Marsmans
Tempel en kruis (1940). Het plan om daar 'iets' mee te doen, is destijds wel in de steigers en grondverf gezet maar daarna langzaam doch definitief in duigen gevallen. Het vak evalueerde en de aandacht voor de (drager en de staat van de) tekst verdween naar de achtergrond, net als die voor (historisch-kritische) edities en misschien ook wel de editiewetenschap als subdiscipline van de neerlandistiek.
Beter laat dan nooit is er nu toch een reactie op mijn oproep gekomen, de eerste in vele jaren, en nog wel een uit doorgaans betrouwbare bron, namelijk: de eigen maniakale koker. Crowd editing is nooit tot volle wasdom gekomen, althans niet naar aanleiding van mijn bezielende hulpvraag.
Bij mijn afscheid van de Universiteit Utrecht ontving ik van oud-studente JoJanneke van der Kaa een exemplaar van de eerste druk van Tempel en kruis (we analyseerden het werk in de cursus Literaire teksten). Dit onverwachte en zeer welkome geschenk ziet er anders uit dan het andere gebonden exemplaar ik al bezat. Het heeft (eveneens) geen stofomslag (meer), maar is gehuld in een slap licht-oranje-bruin linnen kaft, vergelijkbaar met de gebonden exemplaren van de officiële tweede (1940) en derde druk (1941) in mijn collectie (het mooiste vind ik overigens een gebonden derde druk met een zwarte linnen band en een wit papieren stofomslag).
Met dit tweede exemplaar van de gebonden oplage van de eerste druk op het bureau kan ik eindelijk aan mijn eigen verzoek voldoen en een identificatie ondernemen om te zien of dit exemplaar inderdaad behoort tot de echte eerste druk of dat het meer lijkt het op de niet-officiële tweede 'eerste' druk die ik meen te kunnen onderscheiden op basis van druk- en zetfeilen. Ik hoef niet mijn waslijst met kenmerken van de echte eerste druk hier niet over te nemen van mijn historische oproep op Textualscholarship.nl. Het resultaat van de autopsie is duidelijk: dit is zonder enige twijfel geen exemplaar van de echte eerste maar van de tweede 'eerste' druk, beter gezegd: van de gecorrigeerde eerste druk. De eerste eerste druk van Tempel en kruis is en blijft een zeldzaam exemplaar in mijn verzameling. De tweede 'eerste' druk, de tweede en de derde 'druk', of ze nou gebonden zijn of ingenaaid, lijken allemaal van hetzelfde zetsel getrokken te zijn.
