Taal en gebruik

In een televisiefilmtip van de Volkskrant van vandaag, 20-07-2021, las ik dit, over een personage genaamd Megan (gespeeld door Keira Knightley) en mijn oog struikelde:

(1)

De verwarring slaat dan ook flink toe wanneer ze ten huwelijk wordt gevraagd door haar vriendje (Mark Webber) en ze haar vader (Jeff Garlin) ziet vreemdgaan. Ze slaat op de vlucht en ontmoet op die manier tiener Annika (Chloë Grace Moretz) en dier vader (Sam Rockwell), waarmee ze een relatie krijgt […].

Mijn lezend oog bleef haken aan dat dier hier, in deze context. Is het nou goed (en alleen maar heel erg ongebruikelijk, dan wel: in onbruik geraakt), vroeg ik me af, of is het eigenlijk fout (want ik denk, in de verkennende fase, in keiharde binaire oordelen qua taalgebruik)? Of, middenweg, is het mijn taal-hetero-seksisme dat hier opspeelt? Indien ik de tekst qua sekse en/of gender en grammaticaal geslacht aanpas, om de als laatste genoemde optie het eerst te onderzoeken, ontstaat er dit:

(2)

De verwarring slaat dan ook flink toe wanneer ze ten huwelijk wordt gevraagd door haar vriendje (Mark Webber) en ze haar vader (Jeff Garlin) ziet vreemdgaan. Ze slaat op de vlucht en ontmoet op die manier tiener John (Steve McQueen) en diens vader (Sam Rockwell), met wie ze een relatie krijgt […].*

Geen wolkje aan de lucht, geen vuiltje in mijn oog. En wat als we daar dit van maken:

(3)

De verwarring slaat dan ook flink toe wanneer ze ten huwelijk wordt gevraagd door haar vriendje (Mark Webber) en ze haar vader (Jeff Garlin) ziet vreemdgaan. Ze slaat op de vlucht en ontmoet op die manier tiener John (Steve McQueen) en zijn vader (Sam Rockwell), met wie ze een relatie krijgt […].

Kan toch ook prima?! Maar dan moet ook de volgende variant van het origineel goed zijn, met opnieuw Annika:

(4)

De verwarring slaat dan ook flink toe wanneer ze ten huwelijk wordt gevraagd door haar vriendje (Mark Webber) en ze haar vader (Jeff Garlin) ziet vreemdgaan. Ze slaat op de vlucht en ontmoet op die manier tiener Annika (Chloë Grace Moretz) en haar vader (Sam Rockwell), met wie ze een relatie krijgt […].

En zo wordt duidelijk dat onze tv-journalist – ironisch genoeg, gelet op de verwikkelingen in de film – waarschijnlijk heeft geprobeerd met dier een verwarring te voorkomen van twee tiener-vaders. Beetje overbodig, want die is door de verschillende acteursnamen eigenlijk al uitgesloten.

Rest de originele vraag: ‘moet’ het hier dier zijn of haar?

*Met waarmee verwijs je mijns inziens naar zaken, met met wie naar mensen, kom nou toch. In beide vormen blijft evenwel de optie dat Megan een relatie met twee mensen aangaat, terwijl ik denk, zonder de film gezien te hebben, dat ze dat alleen met de pa van Annika doet (haar vriendje daar gelaten).

Verkast

Van verhuizen komt afscheid nemen, bijvoorbeeld van de delen VIII en IX (in één band) van de reeks Romantische werken van J.J. Cremer, bevattende de tweedelige roman Dokter Helmond en zijn vrouw, uitgegeven door D. Noothoven Van Goor te Leiden in 1879.

Het boek kwam pas een eeuw nadien in mijn bezit, op “3-5-’80” om precies te zijn, afgaand op mijn aantekening op het schutblad, in bruine inkt (ik had inmiddels de groene inkt-fase achter me gelaten). Grondig gelezen heb ik het nooit. Wel blijk ik een keer tot minstens pagina 199 gekomen te zijn, maar eer geloof ik dat ik heb gebladerd: in uitvlakbaar potlood noteerde ik op datzelfde schutblad:

p. 199 bovenaan voor de nette beschrijving van een koe die in de stront stapt!

Dat maakt me ongeveer veertig jaar later toch nog even nieuwsgierig:

De landman slaapt; het rundvee staat te lodderoogen in de schaduw van wilg en hagedoorn; de schapen op de hei hebben den zoom van het dennenbosch gezocht waar hun herder met opgetrokken kniëen [sic] achterover op den grond ligt, en Philax nevens hem met de amechtige tong uit den ruigen bek.

Alles zwijgt. Geen vogel doet zijn lied schallen of tsjilpt op bescheiden toon; geen blaadje is er dat ritselt. Slechts een enkele bij, die zich op rappe wiek naar gindsche kamperfoelie spoedt, snort suizend langs ’t oor; of ook een zwerm bruinvliegen doet zich hooren, wanneer een loome hoef of klauw den verschgevallen buit in ’t weiland beroeren  komt, en ’t klein en azend gedierte daardoor al gonzend uiteenstuift.

Geen woord gelogen in die aantekening. Prachtig, dat realisme van de oude stempel. Lang van draad, maar fraai gesponnen.

Het boek is, blijkens de versozijde van de Franse titel, “Gedrukt bij Gebr. Giunta d’Albani te ’s-Gravenhage”. De zetter aldaar, die zich ook vergreep aan de knieën van de herder, had zich eerder al vergist op de zethaak: het paginanummer tegenover bladzijde 109 is als “801” op het papier terechtgekomen.

Het is niet om die twee zetfeilen in het bestek van nog geen honderd pagina’s dat het boek het spreekwoordelijke veld moet ruimen, maar omdat ik weet dat ik er toch niet meer aan toe kom het te lezen, terwijl de nieuwe kast al bijna uit zijn voegen barst en ik bij het inruimen nog nauwelijks voorbij de F van Ferron ben.