Letterlijk

Heel intrigerend vind ik het gebruik van 'letterlijk' bij uitdrukkingen die uiterst metaforisch zijn. Ik signaleerde eerder een krantenbericht dat er een voorbeeld van biedt: 'Serena Williams [...] snoerde Victoria Azarenka met [...] 24 aces letterlijk de mond.'

Vandaag zag ik deze tekstfiguur in een fb-bericht van de doorgaans toch taalvaardige Fleur Speet, die de Anna Bijns-Prijsuitreiking aankondigt. Die prijs gaat naar Minke Douwesz' roman Weg, volgens Speet een 'meesterlijk zenuwslopende roman [...](die inderdaad nog letterlijk in mijn hoofd gegrift staat [...]).'

Ik hoop, voor Fleurs welzijn, dat dit absoluut niet letterlijk het geval is. En ook voor mijn eigen welzijn is het beter. Want net als van dat volgepropte bakhuis van Azarenka, ga ik me, bij mijn recente lectuur, onwillekeurig voorstellingen maken, in concreto van de door Douwesz diep bekraste hersenkast van Speet.

Litkritkrit - nanaijlertje

Bij nader inzien gaat dit misschien niet over literatuurkritiek, niet over de echte 'discipline', het vak der recensenten en literatuurbeschouwers, want die kanttekening over die Underwood - die eenvoudigweg klopt - is gemaakt door een zelfbenoemde onzin-twitteraar, iemand immers die zich profileert als 'onafhankelijk belangenbehartiger en niet vies van een mening. Lezer, fietser, vader, ajaxfan, nieuwsgierig, bemoeial, twijfelaar en twitter is onzin'. Geen recensent.

Even zo goed opmerkelijk dat één opmerking over een feitelijke onjuistheid (mij was het ook opgevallen dat, in de e-versie op pagina 144-145 - die schrijfmachine van Abels oer-Hollandsche grootvader, meubelmaker van beroep, misschien geen gekkenpraat mijmert, maar toch minstens voor Hebreeuwse of Arabische teksten ontworpen moet zijn, gezien de context nogal exotisch) dat dus één opmerkinkje een hele roman aan het zicht des uitgevers zou kunnen onttrekken.

Er komt dus een nieuwe druk. Had tot op heden geen advertenties gezien met 'Nu al x exemplaren verkocht!' en 'Nu al x-e druk!!'

Niet om ook de pier aan het zicht te onttrekken, maar aansluitend bij een proces dat kennelijk gaande is, een enkele aanvullende opmerkingen.

In de e-versie heeft op p. 12 'vloer delen' geen afbreekstreepje, net zoals op p. 115-116 in 'Gre goor'.

Op p. 102 staat: '"In het hoge noord'n," zei meneer Houttuyn en hij probeerde de laatste n in te slikken in een poging een noordelijk accent na te bootsen.' Die n slikken ze toch niet in, maar de sjwa ervoor? Zo staat het er ook: 'noord'n', en niet: 'noorde''.

De zin 'Hoe ze gearmd over het strand liepen achter aan de rij kinderen die langs de vloedlijn wandelde.' Ik dacht dat het 'achteraan' moest zijn officieel, en verder zou ik in dit geval voor 'wandelden' kiezen, omdat de kinderen wandelden, niet de rij.

Op p. 339 snap ik een situatie niet: 'Met een klap raakte de dalende spoorboom zijn nek. Hij boog zich nog dieper over zijn stuur en schoot er net onderdoor.' Ik kan het me met geen mogelijkheid voorstellen, hoe iemand eerst met een klap in zijn nek geslagen wordt door een nederdalende spoorboom, en dan nog dieper kan buigen en er toch net onderdoor kan rijden, op de fiets. En 't is nog gevaarlijk ook! Maar met deze opmerking ben ik de grenzen van het rijk der feitelijkheden al verre voorbij.

Bij vlagen hilarisch

Soms vraag ik me af of ik me iets al eerder afvroeg, en jawel hoor, deze keer zelfs tweemaal. Hilarisch! Op 21 september van dit jaar twitterde @FabianStolk: 'Komt de aanprijzing (?) 'hilarisch' in literatuurrecensies of blurb ooit voor zonder het voorafgaande 'bij vlagen'?

En vijf jaar eerder noteerde uw vroolijke hermeneut iets in dezelfde trant: '"bij vlagen hilarische" (zoals dat heet op wanhopige achterplat-teksten van net niet volkomen mislukte (debuut-)romans)'.

Het houdt niet op. Ik zoek er niet naar, maar af en toe komt me zo'n vlaag tegen:

Addendum de dato 20-11-2012

Kijk, kijk, kijk, het kan ook zonder: in een reactie op een grappig vermonteerd filmpje schreef iemand op gezichtsboek: 'hilarisch!
2 uur geleden · Vind ik leuk'

Voor de niet goede verstaander moet erbij aangetekend dat '2 uur geleden · Vind ik leuk' een automatisch gegenereerde standaardtekst is, die de leukvinder zelf, grasduinend in eigen vocabularium, gepimpt heeft tot de ongenuanceerde, niet in vlagen onderverdeelde versie van de kreet die het onderwerp van dit bericht is.

Litkritkrit-naijlertje

Echt waar, ik lees andere kranten, maar afgelopen zondag, nee, niet bij de tandarts maar op de sportschool (waar ik overigens niet aan echte sport doe, maar hooguit aan beweging en spiertjeskracht) blikte ik in De telegraaf en zag en las een column van Kluun. Lees even mee, dat kan via Kluuns webstek, het stuk dat ik bedoel is van 10 november 2012 en heet 'Rare jongens, die recensenten'. Dat trok mijn aandacht, die kop. Al was het maar omdat ik het deels met Kluun eens ben. Deels, want er zijn ook heel veel rare recenserende meisjes. Ja, die komen niet voor in het Romeinse leger waar Aster- en Obelix tegen strijden en aan wie die kop refereert, maar dat wil nog niet zeggen dat zo'n plat wereldbeeld steeds maar via sjablonistische uitspraken gereproduceerd moet worden.

Waarom nu vindt Kluun recensenten raar? Kluun vindt recensenten raar omdat ze niet allemaal integraal hetzelfde oordeel vellen over ieder boek.

Welk een esthetisch wereldbeeld zou er schuilgelegen liggen achter een dergelijke opinie? Een heel plat exemplaar, vermoed ik. Het beeld van een wereld waarin iedereen precies hetzelfde goed dan wel slecht vindt. Het kan er niet in bij Kluun dat een boek door de een goed, door de ander niet goed wordt gevonden. Zou hij dat nou denken omdat hij ervan uitgaat dat een boek intrinsiek goed of slecht is? Dat je een boek dus niet goed of slecht vindt, maar dat het dat is? Zou hij dan ook nooit met iemand over boeken praten? Rare jongen, die Kluun.

Maar niet helemaal, want hij verzamelt 'tegenstrijdige recensies. Het is een prachtige collectie aan het worden met beoordelingen van romans van Ronald Giphart, Joost Zwagerman, Nelleke Noordervliet, Jan Cremer, Kader Abdolah, noem maar op.' Ik ben wel nieuwsgierig naar die verzameling. Prachtig materiaal voor een receptieonderzoek. Fascinerende stof.

Merkwaardig is evenwel de manier waarop Kluun ermee omgaat, want hij zegt erover: 'Ervaren, bekwame recensenten die elkaar volstrekt tegenspreken.' Alsof ervaren, bekwame recensenten elkaar niet tegen mogen spreken. Erger: alsof elkaar tegensprekende recensenten dan ook onervaren en onbekwaam zijn. Dat laatste staat er niet met zo veel woorden, nee, maar het klinkt er wel in door. Kan ook aan mijn oren liggen.