Maaichine

Bij mijn favoriete Utrechtsche IJzerhandel W. Pijper stond een aanbieding voor de etalage, een gloednieuwe 'grasmachine'. Het ding zelf stond erbij, en daardoor begreep ik dat het om een grasmaaier ging. Het woord 'grasmachine' kende ik niet.

Met de machines in mijn lexicon kan je meestal machinaal datgene doen wat in het eerste lid van de samenstelling genoemd wordt. Met vliegmachines kan je vliegen, met naaimachines naaien, met snijmachines snijden, met nietmachines nieten, met wasmachines wassen en zo verder. Dus was mijn eerste gedachte dat je met een grasmachine wel zou moeten kunnen grassen, maar wat dat is, weet ik dan weer niet. Maar het bleek, als gezegd, te gaan om een machine waarmee je kunt maaien, en wel in het bijzonder gras. Een grasmaaier dus, of een grasmaaimachine, om preciezer te zijn.

Toen ik, eveneens vandaag, Google naar 'grasmachine' liet zoeken, kreeg ik 124.000 resultaten; een zoekactie met  'grasmaaier' leverde 1.010.000 resultaten op. Ik concludeerde voorzichtig dat ik een mainstream lexicon heb in dit opzicht. Die gedachte werd bevestigd toen ik de dubbele zoekactie herhaalde met de n-gramviewer van de DBNL: 22 grasmachines (sinds 1905) en maar liefst 80 grasmaaiers (sinds 1867) (de oudste variant wordt het vaakst gebruikt, en dat komt niet door die 38 jaar verschil, want in die periode kwam het woord maar dertien keer voor). Een derde zoektocht, nu met SoNaR – het referentiecorpus van hedendaags, geschreven Nederlands – leverde 196 maal 'grasmachine' op in 146 documenten en 319 keer 'grasmaaier' in 260 documenten. Mijn persoonlijke lexiconhypothese lijkt me hiermee wel bevestigd.

(16 juni 2017: omdat het kan, ook gekeken in de 44 miljoen woorden van Subtlex-nl, een gegevensbestand van Nederlandse woordfrequenties gebaseerd op 44 miljoen woorden uit film- en tv-ondertitels,  en daarin komt 'grasmachine' tweemaal voor in twee bronnen, en 'grasmaaier' 81 maal in 52 bronnen.)

Grappig is dat in de resultaten van de Google-zoektocht met 'grasmachine', doorgaans wordt gesproken over 'grasmaaier'. Ik kwam er overigens ook de 'handmaaier' tegen; luguber.