Rechts van hem?

Misschien zijn er mensen die zich moeilijk kunnen voorstellen dat er zich nog regerende politici rechts van minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening bevinden, maar het gaat in het fotobijschrift, dat ik hier even onder de aandacht wil brengen, niet om posities in het politieke spectrum. Het gaat om een handreiking bij de identificatie van mensen die op de foto te zien zijn.

Als je deze bomvolle persfoto icono-semiotisch analytisch 'leest', zie je achtereenvolgens:

1. een mevrouw die er niet toe doet want er hangt een enorme filmcamera voor haar hoofd;

2. een filmcameraman die er niet toe doet, want hij houdt een enorme filmcamera voor zijn eigen hoofd;

3. Hugo de Jonge, die er ook niet veel toe doet want zijn tronie staat niet in focus op deze afbeelding van de werkelijkheid (overigens conform de politieke werkelijkheid, want wat is er nou wel helder aan het beleid van deze man, zowel nu als in het verleden);

4. een perspectivisch vakkundig gedecapiteerde journalist met een microfoon, die er niet toe doet (de journalist net zo min als zijn microfoon) want hij interviewt de vice-premier;

5. een piepklein marechausseetje dat er niet toe doet want te klein, te ver op de achtergrond (letterlijk en figuurlijk) en net zo onscherp als onze Huug;

6. met lege handen: Wopke Hoekstra, een ongeschoren en door een lentebries gecoiffeerde CDA-prominent, tevens vice-premier van ons verwarde landje;

7. een piepklein, onscherp mevrouwtje op de irrelevante achtergrond, dat er dus niet toe doet;

8. een nog pieperklein, onscherp mevrouwtje op de irrelevante achtergrond, dat er dus nog meer niet toe doet dan dat andere mevrouwtje;

9. een manspersoon, op de rug gezien, focaal even onscherp als Hugo de J., van achteren bezien, dus klaarblijkelijk zeer irrelevant, maar storend in beeld, want Hugo, grimlachend, lijkt hem uit zijn entourage te willen bewegen.

Enige sturing bij het lezen van deze rommelige foto lijkt inderdaad wel nodig. In de Volkskrant van 25 maart 2023 staat er dus onder:

De CDA-ministers Hugo de Jonge (vooraan, midden) en Wopke Hoekstra (rechts van hem) komen vrijdag [moet zijn: kwamen vrijdag] aan op het Binnenhof voor de wekelijkse ministerraad. David van Dam

Was ik even vergeten: Hoekstra is ook minister van Buitenlandse zaken. Om hem heen is deze spontane foto geënsceneerd: hij staat volgens het onderschrift niet in het midden (en de gulden snede geldt niet in de fotojournalistiek) maar hij is de enige persoon die scherp op de foto staat (afgezien van de irrelevante bijfiguren 1, 2 en 4).

Wie beter uit zijn/haar/hun ogen kijkt, ziet dat er feitelijk niemand in het midden van de foto staat. Optisch en fotografisch staat Hugo (de ironie kent geen grenzen) links van het midden en Wopke rechts van het midden; samen vormen zij de spil van de foto. Intrigerend daarbij is dat Hugo van links van het midden naar rechts, en Wopke van rechts van het midden naar links kijkt zonder dat deze twee spilfiguren elkaar aankijken. Zo is het, en niet anders. Alleen als je niet van deze aarde bent, zou je alle optische eer kunnen geven aan de microfoon die vastgelegd is in zijn pendelen tussen de personages 4 en 6.

Maar nu komt de taal om de hoek kijken en de verhaalanalyse. Staat Wopke Hoekstra nou echt 'rechts van hem'? Met 'hem' wordt verwezen naar 'Hugo de Jonge'. Maar het lijkt net of daarmee niet alleen verwezen wordt naar een persoon op het platte vlak van het plaatje, maar ook naar de mens Hugo, naar Hugo als focalisator. Hugo wordt het eerst genoemd in het onderschrift, Hugo staat helemaal vooraan op de foto, Hugo heeft als enige het verblindend witte boord gemeen met de als enige scherp afgebeelde Wopke.

Hugo's ervaringen lijken hier te worden verteld. En dan moet de analyse anders luiden: alleen het ongewenste personage 9 staat 'rechts van hem'. Je ziet toch dat Hugo zijn rechterarm schuin naar voren en opzij uitsteekt om die gast uit beeld te bewegen? En Hugo heeft zijn rechterzij naar de lens gewend van David van Dam (de dienst doende Volkskrant-fotojournalist). Wopke, die scherp is afgebeeld en zich dus op een andere afstand van zowel David als Hugo moet bevinden, stond op vrijdag 24 maart 2023 links van Hugo op het Binnenhof.

De eerste wet van de Vroolijke Hermeneut: als de foto niet liegt, slaat het onderschriften de plank wel mis.